2025 жылғы 23 шілде күні Украина президенті Владимир Зеленский жемқорлыққа қарсы тәуелсіз агенттіктердің өкілетін шектейтін даулы заңға қол қойды. Бұл шешім Украинада соғыс басталғалы бері президентке қарсы алғашқы жаппай наразылықты тудырды.
Наразылық неге шықты?
Киев, Львов және Одесса қалаларында жүздеген адам көшеге шықты. Олардың көпшілігі жастар. Олар Зеленскийдің Ұлттық жемқорлыққа қарсы бюроны (NABU) президент тағайындайтын Бас прокурордың бақылауына беру туралы заңына қарсы. NABU мен Арнайы жемқорлыққа қарсы прокуратура 10 жыл бұрын Батыс елдерінің талабымен құрылған.
Наразылықтар соғыс жағдайында, Ресейдің күн сайынғы дрон және зымыран шабуылдары кезінде өтті. Бұл қоғамда президент Зеленский билікті өз маңындағы санаулы адамдардың қолына шоғырландырып жатыр деген ашуды күшейтіп отыр.
Көтерілістің сипаты мен ұрандары
Киевтегі наразылар президент әкімшілігіне жақын театр маңында жиналды. Олар қолмен жазылған «Жүйе маған қарсы жұмыс істесе, маған ол неге керек?», «Ресей болғымыз келе ме?» деген плакаттар көтерді.
Билік пен оппозиция қақтығысы
Заң 450 депутаттың 263-інің қолдауымен қабылданды. Бұл заң Украина Қылмыстық кодексіне жасалған бірқатар өзгерістердің бірі. Зеленскийдің «Халық қызметшісі» партиясы парламентте басымдыққа ие.
Оппозициялық депутаттар бұл заңды тоқтатуға тырысты. Дауыстар беріліп жатқанда «Ұят!» деп айқайлады. NABU басшысы Семен Кривонос президенттен заңға вето қоюды талап етті.
Халықаралық реакция
АҚШ пен Еуропа Зеленскийден жемқорлыққа қарсы органдардың тәуелсіздігін сақтауды сұрады. Бұл талаптар Украинаға көмек көрсетудің негізгі шарттарының бірі болып есептеледі.
G7 елдерінің елшілері де заң жобасы мен NABU қызметкерлеріне жасалған рейдтерге алаңдаушылық білдірді. Сол күні NABU қызметкері Ресей барлауына ақпарат жіберді деген күдікпен ұсталды.
Наразылыққа қатысқандар кімдер?
Киевтегі шеруге соғыста жараланған ардагерлер де қатысты. Солардың бірі — екі аяғынан айырылған 31 жастағы Мыкола Граднов-Савицкий:
«Қазір қоғамға қайта бейімделіп жатырмын. Елімізге зиян келуіне жол бермейтін адамдарды қолдау үшін келдім», — деді.
Зеленскийдің ұстанымы
Зеленский оппозиция мен G7 ескертуін елемей отыр. Оның орынбасары, ЕО интеграциясына жауапты вице-премьер Тарас Качка:
«Біз заң үстемдігі мен жемқорлықпен күрес бойынша барлық халықаралық міндеттемелерді орындаймыз. Бұл мәселе бойынша ешқандай ымыраға баруға болмайды», — деп мәлімдеді.
2024 жылы Transparency International Украинадағы жемқорлықты қабылдау индексінде елді 180 мемлекеттің ішінде 105-орынға қойды. 2013 жылы бұл көрсеткіш 144-орын болатын. Бірақ соңғы шешімдер Украина мен ЕО арасындағы қарым-қатынасқа кері әсерін тигізуі мүмкін.
