DEMOSCOPE жүргізген сауалнамаға сәйкес, 2025 жылғы 24 шілде мен 9 тамыз аралығында Қазақстанның 17 өңірінде 1100 адамнан сұхбат алынды. Нәтижесінде көпшілік азаматтар қазақ тілін білмей мансап құру мүмкін емес екеніне сенімді, деп хабарлайды Todayinfo.kz «NewTimes.kz» ақпарат агенттігіне сілтеме жасап.
Қазақстандықтар тіл саясатын қалай бағалайды
-
80% респондент қазақ тілін кәсіби қызмет үшін басты тіл деп санайды.
-
Салыстырмалы түрде, орыс тіліне 35,5%, ағылшын тіліне 23,8% мән берілген.
Тілдік модель жөнінде пікірлер екіге бөлінді:
-
33,8% – барлық тілдердің тең құқығын қолдайды;
-
30,8% – қазақ тілін дамытуды, орыс пен ағылшынның рөлін сақтауды құптайды;
-
29,5% – қазақ тіліне басымдық беруді қолдайды.
Жиырма жыл бұрын ұсынылған үштілділік идеясы әлі де танымал:
-
50,7% оны өзекті деп санайды;
-
32,8% – «көбірек өзекті» деп бағалады;
-
Тек 12,7% бұл модель маңызын жоғалтқанын айтады.
Қоғам көзқарасы бойынша тіл саясатының тиімділігі
Қазақ тілін дамытуға бағытталған мемлекеттік саясаттың тиімділігіне баға әрқалай болды:
-
47,2% – «өте тиімді» деді;
-
18,2% – «көбірек тиімді» деді;
-
28,5% – «тиімсіз» деді (оның ішінде 4,5% – «мүлде тиімсіз»).
Наразылық деңгейі тілдік топқа байланысты өзгеріп отыр:
-
орыстілділер арасында – 33,6%;
-
қостілділер арасында – 24,1%;
-
қазақтілділер арасында – 19,4%.
Қазақ тілін дамытудағы кедергілер мен ұсынылған шаралар
Ең көп аталған кедергілер:
-
білікті мұғалімдердің жетіспеушілігі – 26,4%;
-
тілді үйренуге мотивацияның төмендігі – 23,9%;
-
оқу материалдары мен орталықтардың аздығы – 21,5%.
Тілдік топ ерекшеліктері:
-
қазақтілділер «Ресей ақпараттық кеңістігінің ықпалын» – 19,4% атап өтті;
-
орыстілділер үшін басты кедергі – мұғалімдердің жетіспеушілігі (34,1%).
Жағдайды жақсарту үшін ұсынылған шаралар:
-
оқыту сапасын арттыру – 39,8%;
-
мемлекеттік қызметшілер мен қызмет көрсету саласы қызметкерлеріне қазақ тілін білу бойынша қатаң талап қою – 26,6%;
-
ересектерге арналған тегін курстар – 25,3%;
-
тілді кино, музыка және медиа арқылы насихаттау – 19%;
-
тиімсіз әдістемелерден бас тарту – 16,3%.
Тіл және білім сапасы
-
37,7% қазақстандықтар ең сапалы білім қазақ тілінде беріледі деп есептейді;
-
23,3% – орыс тілінде;
-
27,9% – білім сапасы тілге байланысты емес дейді.
Тілдік айырмашылық анық байқалды:
-
қазақтілділердің 53,5%-ы қазақ тілін таңдады;
-
орыстілділердің 45,3%-ы орыс тілін қолдады.
Ересектерді қазақ тіліне үйрету
Сауалнамаға қатысқандардың 49,9%-ы өмірінде қазақ тілін 18 жастан кейін меңгерген адамды кездестірмегенін айтты. Тек 15,5% мұндай мысалдардың көп екенін растады.
Бұл жағдай ересектерді оқытудағы инфрақұрылым мен әдістемелердің әлсіздігін көрсетеді және салада реформалар қажет екенін айқындайды.
Қорытынды
Зерттеу нәтижелері көрсеткендей:
-
Қазақ тілі мансаптық табыстың және білім сапасының негізгі көрсеткішіне айналды.
-
Тілді дамыту үшін тек курстар мен оқу құралдары жеткіліксіз, бүкіл тіл саясатының моделін қайта қарау қажет.
-
Үштілділік идеясы сынға қарамастан, халықтың басым бөлігі тарапынан әлі де қолдауға ие.
