Ит туралы қызықты деректер мен маңызды ақпараттар

Ит — адамның ең адал досы әрі серігі. Оның адамзат тарихындағы рөлі өте ерекше. Жеті қазынаның біріне жатқызылған бұл жануар адамның сенімді көмекшісі, қорғаушысы және отбасының толыққанды мүшесіне айналған. Иттер туралы білуге тұрарлық қызықты фактілер мен маңызды ақпараттарға тоқталып өтейік.

Иттердің таңғажайып қабілеттері

• Иіс сезу және есту қабілеті: Иттердің иіс сезу қабілеті адамдардан 10-100 мың есе, ал есту қабілеті 10 есе артық дамыған. Олар тіпті болатын дауылды алдын ала сезіп, аң-құстың иісін алыстан ажырата алады. Бұл қабілеті оларды аңшылықта, іздестіру жұмыстарында және шекараны қорғауда таптырмас көмекші етеді.
• Сөзді түсіну қабілеті: Ғалымдардың зерттеулері бойынша, иттер 250-ге дейін сөзді және ым-ишараны түсініп, тіпті қарапайым математикалық есептерді де шеше алады. Олардың ақыл-ойы екі жасар баланың деңгейімен тең екені айтылады.
• Биологиялық ерекшеліктері: Күшіктер 28 тіспен туылса, ересек иттерде 42 тіс болады. Олардың жүрегі тыныш жағдайда минутына 60-100 рет соқса, кішкентай иттерде 100-140-қа дейін жетеді.

Қазақ халқы үшін иттің маңызы

Қазақ халқы үшін ит — тек қана жануар емес, киелі әрі қадірлі жан иесі. Бұл ұлттық құндылық екі негізгі тұқым арқылы көрініс табады:

• Тазы: Қазақ тазысы — ерекше жүйрік, ұшқыр аңшы ит. Оның жылдамдығы сағатына 90 км-ге дейін жетеді. Тазыны аң аулауда, әсіресе қоян, түлкі және кейде қасқыр аулауда қолданады. Оның «құмай тазы» деп аталуы, аңыздарда айтылатын «италқаз» атты мифтік құстың жұмыртқасынан жаралған деген сеніммен байланысты.
• Төбет: Қазақ төбеті — мықты, батыл және төзімді қорғаушы. Ол негізінен мал күзетуге және үйді қорғауға арналған. Таутөбет, маңтөбет, бәйтөбет сияқты түрлері бар. Төбеттер иесіне өте адал және сезімтал болып келеді.

Иттерді күту және тәрбиелеу

Ит асырау – үлкен жауапкершілік. Оның денсаулығы мен мінез-құлқына үнемі көңіл бөліп отыру қажет.

• Денсаулық: Иттерді жылына бір рет міндетті түрде құтыруға қарсы егу керек. Сонымен қатар, тоқсан сайын тері паразиттері мен гельминттерге қарсы профилактикалық емдеу жүргізген жөн.
• Тәрбие: Иттерді күшік кезінен бастап тәрбиелеу өте маңызды. Дұрыс тәрбие көрмеген ит жабайыланып, тіпті агрессивті болуы мүмкін. Иттер иесінің айтқанын тыңдауға, басқа жануарлармен және адамдармен дұрыс қарым-қатынас орнатуға үйретілуі керек.
• Маңызды ескерту: Иттерге шоколад беруге болмайды, өйткені оның құрамындағы теобромин иттің жүйке жүйесі мен жүрек бұлшықетіне зиянды әсер етеді.

Иттердің адам өміріндегі рөлі мен маңыздылығын бағалай отырып, оларға деген жауапкершілікті ұмытпау керек. Сонда ғана адам мен иттің арасындағы сенім мен адалдыққа негізделген байланыс нығая түседі.

Иттің қасиеттері мен мінезі туралы мақал мәтелдер мен тұрақты сөз тіркестері

• Ит — жеті қазынаның бірі. (Иттің адам үшін бағалы екенін көрсететін ең танымал мақал.)
• Ит иесіне адал. (Иттің адамға деген шексіз берілгендігін айқындайды.)
• Ит тойған жеріне, ер туған жеріне. (Адамға қарағанда, иттің тек тамақ берген жерге бауыр басатынын білдіреді.)
• Ит күшігінде ерке, төбетіңде өркөк. (Күшіктің басындағы еркелікті, кейін төбет болғандағы мінездің өзгерісін білдіреді.)
• Ит тойса, иесін қабады. (Молшылықтың адамды бұзатынын, тіпті жақсылықты ұмыттыратынын иттің ісі арқылы бейнелейді.)

Адам мен иттің арасындағы қарым-қатынас туралы

• Ит жатпасын, тары таппасын. (Иттің қырағы болуы, яғни қорғаушылық міндетін орындауы керек екенін білдіретін тұрақты тіркес.)
• Иті жақсының — ырысы жақсы. (Адамның малы мен мүлкін қорғаған иттің отбасына молшылық әкелетінін айтады.)
• Ит жоқта шошқа үреді. (Ауылдың қорғаушысы болмағанда, әлсіздердің де күш көрсетуге тырысатынын білдіреді.)
• Итті аясаң, сүйегіне жем бер. (Адамға жанашырлық таныту үшін сөз емес, нақты көмек қажет екенін меңзейді.)
• Ит тойынған жерге боқтайды, адам тойынған жерге бата береді. (Адамның жақсылыққа жақсылықпен жауап қайтаратынын, ал ит тек қана инстинктпен әрекет ететінін салыстыру.)