Қант диабетінің себептері
Қант диабеті — ағзада инсулин гормонының жетіспеуінен немесе ағзаның оны дұрыс пайдалана алмауынан қандағы қант (глюкоза) деңгейінің жоғарылауымен сипатталатын созылмалы ауру.
Бұл аурудың негізгі себептері әлі толық анықталмаған, бірақ ғылыми зерттеулер бірнеше маңызды факторларды анықтады.
Негізгі себептер мен қауіп факторлары:
- Генетикалық бейімділік. Отбасында қант диабетімен ауырған адамдар болса, бұл ауруға шалдығу қаупі жоғары. Кейбір гендер инсулин өндіретін ұйқы безінің жұмысына әсер етеді.
- Артық салмақ және семіздік. Дене салмағының жоғары болуы ағзадағы жасушалардың инсулинге сезімталдығын төмендетеді. Бұл жағдай инсулинге резистенттілік (төзімділік) деп аталады. Әсіресе, іш қуысында жиналған май қант диабетінің 2-түрінің дамуына үлкен әсер етеді.
- Дұрыс тамақтанбау. Қант пен тез сіңетін көмірсуларға бай тағамдарды (фаст-фуд, тәтті сусындар) көп тұтыну қандағы глюкоза деңгейін жылдам көтеріп, ұйқы безіне артық салмақ түсіреді. Уақыт өте келе, бұл инсулин өндірісінің бұзылуына әкелуі мүмкін.
- Физикалық белсенділіктің төмендігі. Аз қозғалу бұлшықеттердің глюкозаны энергияға айналдыруын баяулатады, нәтижесінде қандағы қант деңгейі жоғарылайды. Физикалық белсенділік арқылы жасушалар инсулинді тиімдірек пайдаланады.
- Жас. Жасы ұлғайған сайын қант диабетінің даму қаупі артады. Әсіресе, 45 жастан асқан адамдар қауіп тобына жатады.
- Жүктілік. Кейбір әйелдерде жүктілік кезінде қант диабеті (гестациялық диабет) дамиды. Бұл жағдай көбіне босанғаннан кейін қалыпқа келеді, бірақ болашақта 2-түрлі диабетке шалдығу қаупін арттырады.
- Созылмалы күйзеліс. Стресс гормондары (кортизол) қандағы қант деңгейін жоғарылатады. Ұзақ уақытқа созылған күйзеліс ағзаның инсулинге сезімталдығын төмендетуі мүмкін.
- Басқа аурулар. Кейбір эндокриндік аурулар (мысалы, поликистозды аналық без синдромы), ұйқы безінің қабынуы (панкреатит) немесе бүйрек үсті безінің қызметінің бұзылуы да қант диабетінің дамуына әсер етуі мүмкін.
Қант диабетінің түрлері
- 1-түрлі қант диабеті. Бұл иммундық жүйе ұйқы безіндегі инсулин өндіретін жасушаларды қателікпен жойған кезде пайда болады. Бұл көбінесе балалар мен жасөспірімдерде кездеседі.
- 2-түрлі қант диабеті. Бұл инсулинге резистенттіліктің дамуынан туындайды. Ағза жеткілікті мөлшерде инсулин өндірсе де, оны тиімді пайдалана алмайды. Бұл ересектерде жиі кездеседі және өмір салтымен тығыз байланысты.
Қант диабетінің алдын алу үшін дұрыс тамақтану, тұрақты физикалық белсенділік және салмақты бақылау маңызды. Егер сізде жоғарыда аталған қауіп факторлары болса, дәрігермен кеңесіп, қандағы қант деңгейін үнемі тексеріп отырған жөн.
