Фото: Nathan Howard / Reuters)
Таяу Шығыстағы жағдайдың ең күрделі түйіні – Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяхудың Палестинаны дербес мемлекет ретінде мойындаудан үзілді-кесілді бас тартуы. Бұл – тек саяси қатаңдық емес, нақты қауіпсіздік, ішкі саясат және сыртқы стратегиялық мүдделерден тұратын көп қабатты позиция. Қазақстан бұл мәселеге басқаша қарайды: біздің ел халықаралық құқыққа сүйенген «екі мемлекет» формуласына берік, деп хабарлайды Todayinfo.kz ақпарат агенттігі.
Төменде осы екі түрлі көзқарас тоғысатын орындарды талдап көрейік.
Нетаньяху позициясының негізгі себептері
Нетаньяху үшін Палестинаны мойындау – Израильдің әскери бақылауды жоғалтуымен тең. Ол Батыс жағалаудан қауіпсіздік қақпақтары алынса, Израиль әлсіздік көрсетеді деп есептейді. Сарапшылар да бұл позицияны «қауіпсіздік басымдығы» ретінде сипаттайды.
Сонымен қатар, ол Палестинаны біржақты тануды «терроризмге көрінбейтін жеңіс» деп қабылдайды. INSS сарапшылары да осындай пікір айтады: ХАМАС секілді ұйымдар үшін бұл символикалық, бірақ үлкен мотивация.
Нетаньяху «мемлекет тек келіссөз арқылы құрылуы тиіс» дейді, бірақ келіссөздердің өзі бірнеше жылдан бері тоқтап тұр. Сарапшылар мұны уақыт созу, статус-квоны сақтау, жағдайды бақылауда ұстап тұру стратегиясы деп түсіндіреді. Оның коалициясында Палестинаға қарсы өте қатты бағыттағы саясаткерлер көп болғандықтан, мойындау – үкіметтің құлау қаупін тудырады.
Батыс елдері Палестинаны біртіндеп танып жатқанымен, Нетаньяху бұны мойындамайды, тіпті ішкі аудитория алдында «қатыгез реалист» образын күшейту үшін қатаң риторика қолданады.
Қысқасы, оның стратегиясы — финалдық шешімге бармай, бақылауды ұстап тұру.
Қазақстанның көзқарасы
Қазақстан жылдар бойы бір ғана қағиданы ұстанып келеді: Палестина тәуелсіз мемлекет болуы тиіс, ең дұрысы – «екі мемлекет» формуласы. Бұл ұстаным ҚР СІМ мәлімдемелерінде, Президент Тоқаевтың сөздерінде және БҰҰ алаңдарындағы дауыс берулерде бірнеше рет расталған.
Қазақстандық саясаттанушылар да осы бағытты қолдайды: қақтығыс ұзаққа созылады, бірақ легитимді шешім – екі мемлекет құру. Сарапшылар Қазақстанға тікелей қауіп жоқ екенін, бірақ геосаяси тепе-теңдікті сақтау маңызды екенін айтады. Аймақтағы дағдарыс Қазақстанға дипломатиялық салмағын арттыру мүмкіндігін де береді.
Қазақстан Палестинаға гуманитарлық қолдау көрсетіп келеді: қаржылай көмек бөлу, халықаралық гуманитарлық бастамаларға қатысу – соның айғағы. Сонымен бірге, Қазақстан Израильмен де тұрақты дипломатиялық қарым-қатынасын сақтайды. Бұл – көпвекторлы саясаттың табиғи жалғасы.
Нетаньяхудың Палестинаны мойындамауы – эмоция емес, ұзақ мерзімді қауіпсіздік логикасына құрылған стратегиялық позиция. Ал Қазақстан үшін Палестина мәселесі – халықаралық құқық пен гуманитарлық принциптер шеңберінде қаралатын тұрақты дипломатиялық бағыт.
Екі елдің стратегиясы екі түрлі әлемге сүйенеді: Израиль қауіпсіздік реализмін таңдаса, Қазақстан – әділетті, құқыққа негізделген шешімді қолдайды.
