Жошы ханның 800 жылдығына арналған «Талас-Ұлытау-Сарайшық» бағытындағы республикалық тарихи-этнографиялық экспедиция Түркістан қаласына жетіп, қасиетті мекендегі тарихи-мәдени орындарды зерттеп, өткенімізге терең үңілетін маңызды шараның жалғасын тапты, деп хабарлайды Todayinfo.kz ақпарат агенттігі.
Экспедицияның басты мақсаты — Жошы ұлысының тарихи мұраларын терең зерделеп, Алтын Орда кезеңіндегі мәдени және тарихи ескерткіштерді зерттеу, оларды ғылыми айналымға енгізу болып табылады. Бұл орасан шара Қазақстанның тарихи орындарын зерттеп, оның мәдени-рухани мұраларын халыққа насихаттауда маңызды қадамдардың бірі ретінде ұйымдастырылды. Экспедиция мүшелері Қазақстанның бірқатар өңірлерін аралап, Алтын Орда мен Жошы ұлысының мұраларын тереңірек түсінуге бағытталған ғылыми зерттеулер жүргізеді.
Түркістандағы маңызды сапар
Экспедицияның Түркістан қаласына келуі үлкен рухани және тарихи мәнге ие. Түркістан — Қазақ хандығының астанасы, ұлы тарихи мекен, қазақ халқының рухани-мәдени орталығы ретінде тарихта ерекше орын алған қала. Бұл өңірде көптеген маңызды тарихи оқиғалар болған, және ол Қазақ хандығының құрылуы мен дамуына байланысты көптеген мәдени мұраларды сақтап қалған.
Экспедиция мүшелері Түркістанға келісімен алдымен Отырар қалашығына аялдады. Отырар — қазақ жеріндегі ең көне қалалардың бірі, ол Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан және тарихи маңызды орталық болған. Қалашықта жүргізіліп жатқан археологиялық қазба жұмыстарымен танысқан экспедиция мүшелері Отырардың бай тарихына үңіліп, зерттеушілерден тың деректер алды. Археологтармен сұхбаттасқан ғалымдар тарихи жәдігерлердің маңызын атап өтіп, олардың сақталуы мен ғылыми зерттелуі туралы кеңінен талқылады.
Одан кейін экспедициялық топ Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне барып, оның тарихымен, маңындағы тарихи ескерткіштермен терең танысты. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі — Орталық Азиядағы ең маңызды мәдени және діни орындардың бірі. Оның Түркістандағы рөлі тек рухани ғана емес, саяси және тарихи мәнге де ие. Бұл кесене ежелгі дәуірден бастап, Қазақ хандығы кезеңіне дейін көптеген оқиғалармен байланысты болды. Сондай-ақ, экспедиция жаңа Түркістанның заманауи келбетімен де танысып, қаладағы жаңа нысандарды аралады, соның ішінде «Керуен сарай» туристік кешенін де көріп шықты. Бұл кешен Түркістанның туристік әлеуетін одан әрі арттыруға бағытталған заманауи жоба ретінде ерекше назар аударды.
Сығанақ қалашығы және Қызылордаға сапар
Түркістан қаласынан кейін экспедиция мүшелері Қызылорда қаласына қарай жолға шығып, жол бойында Қыпшақ хандығы мен Қазақ хандығының астанасы болған Сығанақ қалашығына тоқтады. Сығанақ — Қазақстанның тарихында ерекше орын алған қалалардың бірі. Бұл қала өз уақытында Қазақ хандығының басты саяси орталықтарының бірі болып, Алтын Орда дәуірінде де маңызды рөл атқарған. Экспедиция мүшелері Сығанақ қалашығында жүргізіліп жатқан археологиялық қазба жұмыстарымен танысып, қала тарихы мен оның маңызы туралы Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану музейінің ғалым хатшысы Асхат Сайлаудан тың деректер алды. Сығанақ қаласының орнын зерттеу және ол туралы жаңа мәліметтер жинау Қазақстан тарихының маңызды кезеңдерін қайта жаңғыртуға мүмкіндік береді.
Сығанақтағы сапардан кейін экспедиция Қызылорда қаласына жол тартып, ондағы тарихи-этнографиялық зерттеулерді жалғастырмақ. Бұл қала да тарихи маңызы бар орталықтардың бірі ретінде зерттеушілердің қызығушылығын тудырып отыр.
Экспедицияның мақсаты мен маңызы
Экспедицияның басты мақсаты — Жошы ұлысына қатысты тарихи және мәдени ескерткіштерді терең зерттеп, олардың маңызын қазіргі ұрпаққа жеткізу. Жошы ұлысы — Алтын Орданың негізін қалаған мемлекеттің бірі болып, оның тарихы қазақ халқының тарихымен тығыз байланысты. Осыған орай Қарағанды облыстық тарихи-өлкетану мұражайы «Талас – Ұлытау – Сарайшық» бағытындағы республикалық тарихи-этнографиялық экспедицияны ұйымдастырып, елдің тарихи-мәдени мұраларын зерделеуге кірісті.
Экспедиция құрамына Қазақстанның жетекші тарихшы-ғалымдары, географтар, археологтар және Алтын Орда дәуірін зерттеушілер кірді. Сонымен қатар, шетелден келген тарихшылар мен археологтар да экспедицияға қатысуда. Атап айтқанда, Түркиядан келген археолог Чобан Акайал, Ресейден келген Алтын Орда тарихын зерттеуші Саина Михайлова сынды ғалымдар да осы зерттеу жұмыстарына өз үлесін қосуда. Бұл экспедиция Қазақстанның ғана емес, бүкіл түркі дүниесінің ортақ тарихына қатысты маңызды деректерді жинақтауға мүмкіндік береді.
Жошы ұлысының 800 жылдығы және оның тарихи маңызы
Жошы ұлысы — XIII ғасырда құрылған алғашқы түркі мемлекеттерінің бірі. Бұл мемлекет Алтын Орда құрамында маңызды рөл атқарып, кейіннен қазақ жеріндегі мемлекеттік құрылымдардың негізін қалады. Жошы ханның билігі тұсында ұлыс Орталық Азиядан бастап, Шығыс Еуропаға дейінгі кең байтақ аумақты қамтыған. Оның тарихи маңызы қазақ тарихында ерекше орын алады, себебі Жошы ұлысы қазіргі Қазақстан территориясының көптеген бөлігін қамтып, қазақ хандарының мемлекет құруына негіз болды.
Жошы ханның 800 жылдығын атап өту және осыған байланысты тарихи-этнографиялық зерттеулер жүргізу Қазақстанның тарихына және оның тарихи мұраларына ерекше көңіл бөлудің айқын көрінісі. Экспедицияның осы бағыттағы зерттеу жұмыстары Жошы ұлысы мен Алтын Орда кезеңіне қатысты тың деректерді жинақтап, оларды ғылыми айналымға енгізуге мүмкіндік береді.
Экспедиция мүшесі, Е.Бөкетов атындағы Қарағанды зерттеу университетінің тарих факультетінің аға оқытушысы, PhD, тарихшы Нұртас Смағұловтың айтуынша: «Жошы ұлысына қатысты тарихи, мәдени ескерткіштерге зерттеу мен зерделеу жұмыстары жүргізіледі. Жошы ұлысына бұл жаңа бағыт пен тың идеялар алып келеді. Экспедиция нәтижесінде жинақталған материалдарды талдап, оны ғылыми мақала ретінде Қазақстан тарихы оқулықтарына енгізуге тырысамыз».
Астанадағы қорытынды шаралар
Экспедиция аяқталғаннан кейін, Астана қаласында «Талас-Ұлытау-Сарайшық» бағыты бойынша өткен тарихи зерттеу жұмыстарының нәтижелерін қорытындылау мақсатында үлкен тақырыптық мұражай көрмелері мен дөңгелек үстел отырыстары өткізіледі деп жоспарлануда. Бұл шара барысында Жошы ұлысының тарихи маңызы, оның қазақ мемлекетінің құрылуындағы рөлі және Алтын Орда дәуірінің мәдени-тарихи мұралары туралы терең зерттеулер талқыланатын болады. Сонымен қатар, экспедиция барысында жинақталған ғылыми материалдар мен зерттеулердің нәтижелері кітаптар мен мақалалар түрінде жарияланып, Қазақстан тарихына жаңа деректер енгізілмек.
Бұл көрмелер мен дөңгелек үстелдер арқылы Қазақстанның тарихи-мәдени мұраларын сақтау, зерттеу және насихаттау жұмыстары кеңінен жүргізілетін болады. Жошы ұлысына қатысты тың деректер мен жаңалықтар ел тарихының бірегей бөлігін құрайтын маңызды ақпарат көзіне айналады.
PS
«Талас-Ұлытау-Сарайшық» бағытындағы республикалық тарихи-этнографиялық экспедиция — Қазақстанның бай тарихи мұраларын зерттеу жолындағы маңызды қадам. Жошы ұлысының 800 жылдығына арналған бұл шара Қазақстан тарихы мен мәдениетінің терең қабаттарын зерттеп, оларды сақтап, насихаттауға бағытталған. Экспедиция барысында жиналған деректер мен тарихи материалдар ел тарихының жаңа беттерін ашуға, оның әлемдік тарихтағы орнын айқындауға ықпал етеді.
Бұл экспедиция қазақ халқының мәдени-рухани мұрасын тереңірек түсінуге мүмкіндік беріп қана қоймай, еліміздегі тарихи ескерткіштерді сақтауға және оларды болашақ ұрпаққа жеткізуге ықпал етеді. Жошы ханның 800 жылдығы — қазақ тарихының маңызды бөлігі, және бұл мерейтой арқылы біз еліміздің бай мұраларын одан әрі зерттеп, оны әлемге таныту мүмкіндігіне ие боламыз.
