Соңғы жылдары Қазақстан аумағында ресейлік кәсіпорындардың саны күрт азайып келеді. 2025 жылдың 1 сәуіріндегі мәлімет бойынша, елде ресейлік капиталмен жұмыс істейтін 18,4 мың компания ғана қалған. Бұл көрсеткіш – соңғы алты жылдағы ең төменгі деңгей. Бұл туралы Todayinfo ақпарат агенттігі хабарлайды.
Ресейлік компаниялардың кетуі төртінші тоқсан қатарынан жалғасып келеді және бұл 2018 жылдан бергі ең ауқымды құлдырау саналады. Бұған дейінгі тоғыз тоқсан бойы ресейлік бизнес Қазақстанда қарқынды түрде дамып, әсіресе Ресей мен Украина арасындағы соғыс басталғаннан кейінгі кезеңде ерекше өскені байқалған еді. 2022 жылдың сәуірінен 2023 жылдың наурызына дейін әр тоқсанда орта есеппен 2300 ресейлік компания тіркеліп отырған.
Сауда және байланыс салалары көбірек зардап шекті
Қазіргі құлдырау ең алдымен ресейлік бизнестің негізгі шоғырланған салаларына әсер етті. Атап айтқанда, сауда саласындағы ресейлік заңды тұлғалардың саны 238-ге қысқарып, 7,5 мыңға дейін азайды. Ақпарат және байланыс секторында бұл көрсеткіш 70 компанияға кеміп, 2,5 мыңға жеткен.
Бұл үрдіс Қазақстан экономикасына қандай әсер етуі мүмкін? Бір жағынан, ресейлік бизнеске тәуелді салаларда қысқа мерзімді тұрақсыздық орын алуы мүмкін. Екінші жағынан, бұл – қазақстандық кәсіпкерлер мен үшінші елдерден келетін инвестициялар үшін жаңа мүмкіндіктердің ашылуы.
Қазақстан инвестициялар үшін тартымдылығын жоғалтқан жоқ
Ресейлік кәсіпорындардың азаюына қарамастан, Қазақстан шетелдік инвестициялар үшін тартымды бағыт ретінде қала беруде. 2022 жылдың қорытындысы бойынша елге тартылған тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 28 миллиард долларға жетіп, соңғы он жылдағы рекордтық көрсеткіш болды. Бұл қаржылардың басым бөлігі тау-кен өндірісі, өнеркәсіп және сауда салаларына бағытталған.
Ресей 1,52 миллиард долларлық инвестиция көлемімен бесінші орынды иеленсе де, бұл көрсеткіш алдағы уақытта өзгеруі мүмкін. Сарапшылардың пікірінше, Ресей компанияларының кетуі саяси тұрақсыздық, санкциялық қысым және логистикалық мәселелермен тығыз байланысты болуы мүмкін. Сонымен қатар, кейбір кәсіпкерлер Ресейдегі экономикалық белгісіздіктер мен халықаралық қаржы нарығынан шеттетілу қаупін ескеріп, өз бизнестерін басқа елдерге көшіруді тоқтатқан сыңайлы.
Сараптамалық пікір: бұл – экономикалық қайта құрылымның көрінісі
Экономист Ерлан Сейілханның айтуынша, ресейлік бизнес Қазақстаннан толығымен кетіп жатқан жоқ, керісінше, нарықтағы қайта құрылымдау процесі жүріп жатыр:
«Қазіргі жағдайда Ресейден келген бизнес иелері ұзақ мерзімді стратегияларды қайта қарап жатыр. Кейбірі нарықтан кетсе, енді біреулері бизнесті жергілікті серіктестерге сату немесе бірігу арқылы жұмысын жалғастыруда. Бұл нарықтағы шынайы бәсекелестікті арттырып, қазақстандық кәсіпкерлер үшін жаңа мүмкіндіктер ашады», – дейді сарапшы.
Ресейлік компаниялардың Қазақстан нарығынан жаппай кетуі – ел экономикасына әсер ететін маңызды үрдіс. Бұл құбылыс уақытша қиындықтар туындатуы мүмкін болса да, ішкі нарықтың жаңарып, әртараптануына жол ашуы ықтимал. Ең бастысы – бұл үрдісті тиімді басқару және шетелдік инвестициялардың тұрақтылығын қамтамасыз ету.
