Қазақстанда баланың ұлтын анықтауға қатысты ережелерге маңызды өзгерістер енгізілді. Енді ата-анасының ұлты туралы ақпарат болмаған жағдайда, бала ата-анасының ұлтына сәйкес келмейтін басқа ұлт өкілі ретінде тіркеле алады. Бұл туралы Todayinfo ақпарат агенттігі хабарлайды. Аталған шешім еліміздің Конституциялық сотының қаулысымен жүзеге асырылды.
Ережедегі өзгерістердің мәні
Бұрынғы ереже бойынша, баланың ұлты ата-анасының біреуінің ұлтына негізделіп қана анықталатын. Алайда, Конституциялық сот Кодекстің 65-бабының бұл нормасын Конституцияға қайшы деп тапты. Соттың мәлімдеуінше, ата-анасы туралы ақпарат болмаған жағдайда бұрынғы талаптар қолданылмайды. Енді бала басқа ұлтқа жатқызылуы мүмкін.
Іс материалдарының тарихы
Мәселе азаматтық сот процесінен басталған. Қазақстандық әйел — баланың анасы қайтыс болып, ал әкесі туралы мәлімет мүлдем болмаған баланың қамқоршысы ретінде әрекет еткен. Алайда АХАТ органдары ұлтын құжатқа енгізуден бас тартып, Кодекстің 65-бабына сүйенген. Төменгі сатыдағы соттар да бұл шешімді қолдаған. Бірақ Конституциялық сотқа жолданған шағым осы нормаға күмән келтіруге себеп болды.
Конституциялық соттың ұстанымы
Конституциялық сот бұл норманың адамның өзін-өзі сәйкестендіру құқығына қайшы келетінін мәлімдеді. Сот шешімінде көрсетілгендей, өмірде түрлі жағдайлар орын алуы мүмкін: құжаттардың жоғалуы, ата-анасы туралы мәліметтің болмауы немесе баланың басқа адамдардың тәрбиесінде болуы. Мұндай жағдайда баланың ұлты басқа факторлар бойынша анықталуы тиіс.
Болашақта не өзгереді?
Жаңа ереже бойынша, егер ата-анасы туралы дерек болмаса, баланың ұлтын анықтау үшін баламалы әдістер қарастырылады. Алайда, азамат қандай да бір ұлтты өзіне таңдап көрсететін болса, мемлекеттік органдар бұл ақпараттың дұрыстығын тексеруге құқылы. Бұл өз еркімен жалған ұлт көрсету фактілерінің алдын алу мақсатында енгізіліп отыр.
Өзгеріссіз қалған тармақтар
Ата-анасының ұлты белгілі болған жағдайда, бұрынғыдай олардың ұлты бойынша баланың ұлтын көрсету құқығы сақталады. Яғни, жаңа ереже тек ерекше жағдайларға – ата-анасы туралы ақпарат болмаған немесе расталмаған кезде ғана қолданылады.
Конституциялық соттың рөлі
Конституциялық сот — Қазақстандағы Конституцияның сақталуын қамтамасыз ететін жоғары орган. Ол заңдардың Конституцияға сәйкестігін тексереді, азаматтар мен ұйымдардың өтініштерін қарастырады және негізгі құқықтар мен бостандықтарды қорғайды. 2023 жылдан бастап бұл орган бұрынғы Конституциялық кеңестің орнын басты.
Сот өз тәжірибесінде әлеуметтік маңызы бар көптеген істерге шешім шығарды. Мысалы, баланы тәрбиелеу уақытының еңбек өтіліне қосылуы жөнінде де шешім қабылданған болатын. Жаңа шешім де дәл осындай өзекті мәселені қамтып, азаматтардың өзін-өзі сәйкестендіру процесіне оң әсерін тигізеді деп күтілуде.
