Бүгінгі қоғамда, әсіресе жастар арасында, Отан қорғаушы ұғымының маңызы өзгеріп бара жатқандай. Жастардың «әскерде өлгенше, бір жыл түрмеде отырған артық, себебі ол жер қауіпсіз» деген пікірі – бұл жай ғана жастық максимализм емес, бұл әскерге деген сенімнің терең дағдарысын көрсететін үлкен дабыл.
Бұл – назардан тыс қалдыруға болмайтын өте қауіпті үрдіс. Қашаннан бері Отан қорғау, әскери борышты өтеу азаматтық парыз, ер жігіттің басты міндеттерінің бірі саналса, енді бұл ұғымдардың орнын қорқыныш пен үрей басып отыр. Егер жас буын өзін қорғауға тиіс институт – армияны – өміріне қауіп төндіретін орын ретінде қабылдаса, бұл мемлекеттік идеология мен қорғаныс жүйесіндегі іргелі мәселелерді көрсетеді.
Қорқыныштың себебі неде?
Жастардың бұлай ойлауына негіз жоқ емес. Соңғы жылдары қоғамда әскердегі әлімжеттік, сарбаздардың жұмбақ жағдайдағы өлімі, денсаулығынан айырылуы туралы ақпарат жиілеп кетті. Әлеуметтік желілер арқылы тарайтын мұндай жаңалықтар ата-аналардың да, болашақ сарбаздардың да үрейін ұшырады.
Нәтижесінде, «түрме» ұғымы, заң мен тәртіпке негізделген (қаншалықты қатал болса да) жүйе ретінде, «әскердегі заңсыздықтан» гөрі қауіпсіз болып көрінуде. Бұл – парадокс, бірақ ащы шындық. Түрмеде адам өз жазасын өтейді, бірақ оның өміріне әскердегідей «белгісіз» қауіп төнбейді деген ой қалыптасқан.
Сенім дағдарысы және оның салдары
Әскерге деген сенімнің сарқылуы – бұл тек әскерге шақыру науқанының қиындауы емес. Бұл – ұлттық қауіпсіздікке төнген тікелей қатер. Себебі:
- Мотивацияның жоқтығы: Қорқынышпен барған сарбаз Отанды қорғауға дайын болмайды. Оның басты мақсаты – тірі қалу, жарақат алмау.
- Патриоттық тәрбиенің әлсіреуі: Егер мемлекет өз қорғаушыларының қауіпсіздігіне кепілдік бере алмаса, жастарды қандай патриоттық рухта тәрбиелеуге болады?
- Кәсіби армияның кешеуілдеуі: Сенім жоқ жерде сапалы кадрлар да болмайды.
Реформа қажет: Қорытынштан абыройға дейін
Қалыптасқан жағдай түбегейлі өзгерістерді талап етеді. Әскердегі «дәстүрлі» әлімжеттікті жою, әрбір оқыс оқиғаны ашық және әділ тергеу, кінәлілерді қатаң жазалау – бұл алғашқы қадамдар ғана.
Сіздің сөзіңізбен айтқанда, «қызмет қайтадан қорықыныш емес, ар-намыс пен қауіпсіздік белгісіне айналуы үшін» кешенді реформа қажет.
Бұл реформа келесі бағыттарды қамтуы тиіс:
- Қауіпсіздікке толық кепілдік: Сарбаздың өмірі мен денсаулығы – басты құндылық болуы керек. Ата-ана баласын әскерге өміріне алаңдамай жіберетіндей жағдай жасалуы тиіс.
- Ашықтық пен жауапкершілік: Әскердегі кез келген заң бұзушылық жабық есік жағдайында қалмай, қоғамдық бақылау мен қатаң құқықтық бағаға ие болуы керек.
- Әскери қызметтің беделін арттыру: Бұл тек жалақы мен жеңілдіктер ғана емес, сонымен қатар сарбазға деген құрмет, оның азаматтық құқықтарының толық сақталуы.
Түйіндей айтқанда, жастардың «түрме артық» деуі – бүкіл жүйеге қойылған диагноз. Егер біз мықты әрі қабілетті армия құрғымыз келсе, ең алдымен сол армияны өз сарбаздарымыз үшін ең қауіпсіз орынға айналдыруымыз керек.
