Жуырда Париж Олимпиадасынан атлеттер оралды. Жүлдесіз қалған спортышлар ел намысы сынға түскен сәтте, жеңілу себептеріне қатысты пікір білдірді. Атлеттер жеңілістің себептерін «Алланың қалауы» деп түсіндіргендері сол еді, сынның астында қалды. Жалпы, көбінесе сәтсізідк пен болмай қалған істі «құдайдың қалауы» деу қазақ қоғамында белең алған. Todayinfo агенттігінің тілшісі осы сөзге қатысты ғалымдар мен дінтанушылардың пікірлерін білуге тырысты.
Дін, түркі әлемі тақырыбында ұзақ жылдан бері зерттеу жүргізіп, аудармамен айналысып келе жатқан Жандос Қиянбековтың пікірінше, спортшылар өздерінің жеңілістерін, жауапкершіліктерін құдайға аудара салулары әділетсіз. Керісінше, дайындығы нашар, қарсыласына есе жіберген спортшылардың жеңілуі – құдайдың әділетті екендігін білдіреді.
«Сол жеңіліс тапқан спортшыларымыз да бапкерлер тобы да «Алланың қалауы осылай болды», — деген сөзді жалау етуді әдетке айналдырып бара жатқан сияқты. Бұл сөз жанкүйерлердің де қытығына тиюде. Әрине, бір мұсылманның тағдырға мойынсұнуы, иманының көрінісі. Оған дау жоқ. Қайта, құптарлық мәселе. Алайда, осындай сөздердің артында жауапкершіліктен қашу, өз кемшілігін Алланың қалауына арта салу әдісі жатқан жоқ па? Сөзім спортшыларға арналып отырған жоқ. Оларды басқарып отырған құзырлы мекемелер бар. Ендігі жауапкершілік солардың мойынында. Менің айтпағым жалпы халық арасында тағдырға мойынсұнған болып жауапкершіліктен қашу мәселесі», — деді ғалым.
Оның сөзінше, жаратушы адамға мүмкіндік берген. Бірақ оны қалай падалану адамның өз таңдауында. Егер әрбір істі Жаратушының қалауына жаба берсек, онда қылмыскерлер, жемқорлар мен теріс ағым жолына түсіп, елді бүлдірген деструктивті ағым өкілдерін де ақтап алуға тура келеді. Яғни, бұлайша әрбір қателікті «Алланың қалауы» деу мүлдем орынсыз.
«Сонда деймін-ау, бір нәрсені бүлдіріп алған, тіпті қылмыс жасаған адам, «Алланың қалауы осылай екен. Менің не күнәм бар» — деп отыра бере ме? Жоқ ,олай болмайды! Бұл жауапкершіліктен қашудың сылтауы ғана. Жеткіліксіз әрекетіңнің нәтижесі де кемшін болуы, қолыңмен істегеніңді мойныңмен көтерту де, әделеттің талабы», — деп түсіндірді Қиянбеков.
Қазақстан мұсылмандары Діни басқармасының «Шариғат және Пәтуа» бөлімінің маманы Елбек Тасболатұлы да бұл сұраққа жауап беріп, мағынасын түсіндірді.
«Спортшы дайындығын дұрыс жасаған жоқ. Жеңіліп қалды да, сылтауратып, «Алланың қалауы» дей салды. Бұл – теріс ұғым. Егер сылтау айту мақсатында болса, өзінен жауапкершілікті ысырып тастау мақсатында айтса, онда бұл дұрыс емес деп есептелінеді. Сондықтан Абай атамыз айтады: «Кедейлікті жаратқан Алла, бірақ кедей қылған Алла емес». Пайғамбарымыз «Түйеңді байла да, сосын тәуекел ет» дейді. Демек, сылтау мағынасында болса, бұл – дұрыс емес. Адам өз жауапкершілігін өзі көтеруі керек. Спортшы жаттығуын, дайындығын, бәрін жасады. Толық дайын екенін, жауапкершілікті сезініп жарысқа барды, бірақ бағы шаппай, жеңіліп қалды. Сол кезде оның «Аллаға шүкір», «Алланың қалауы» деуі – бұл дініміз қызықтырған сөз. Дегенмен, «Алланың қалауы» деген спортшыны бірден айыптау дұрыс емес. Оның дайындығы қалай болды? Жауапкершілікті сезіне алды ма? Соған байланысты», — деді маман.
Түркітанушы ғалымның сөзінше, кез келген істі жөнді-жөнсіз Жаратушыға жаба беру жауапсыздық. Егер «Алланың қалауы» дей берсек онда ешкім кінәлі де, айыпты болмайды. Ондай жағдайда жауапкершілікті әрбір орын алған іс бойынша нақты мамандардан сұрау орынсыз болар еді.
«Адамға аз ғана қалау-ерік берілген. Яғни, таңдау жасау еркі бар. Алайда, қай нәрсені таңдаса да сол нәрсе жол ашқан нәтижелердің де жауапкершілігі сол адамның мойнында. Біреуді біреу атып тастаса, мылтық атқан адамның не күнәсі бар? «Ол атса да атпаса да бәрібір өлер еді ғой», деген ой тууы мүмкін. Ия, сүнниттік бағыттан шығып кеткен кейбір топтардың ішінде – «Атса да атпаса да өлер еді», дейтіндер де, «Атпаса өлмейтін еді», дейтіндер де бар. Сүнниттік бағыттағы, хақ жолдағылар «Мылтық атылмаған жағдай да әлгі адамның өліп, өлмеуі бізге беймәлім» дейді. Мылтық атушы адамды жауапкершілікке тартады. Теріс ағым жолына түсіп адасқан, деструктивті жолда жүріп қателік жасаушылар бұл сөздерді жиі қолданады. Оларға әу баста солай теріс үйретіп тастаған. Тағдыр мен ерік-қалауы жайлы сөз қозғаушы адамның иманы әлсіз болса, ондай адамның мұндай тақырып жайлы әңгіме айтуға құқы жоқ. Ондай адамдар әлемдегі құбылыстарды Алла жаратты демейді. Себептерге еншілеп береді. Жақсылықтарды не өзім жасадым дейді, не себептерге бөліп береді. Ал, жауапкершіліктер мен кемшіліктерді тағдырға арта салады. Бұл оның жауапкершілікті мойнына алмау үшін жасайтын айла — әрекеті ғана», — деді исламтанушы Жандос Қиянбеков.
