Алматы қаласы Білім басқармасы психологиялық қолдау орталығы директоры Венера Қоканова қаладағы атқарылған жұмыстар жайлы Todayinfo.kz ақпарат агенттігінің ресми сауалына берген жауабында айтып берді.
Психологиялық қолдау орталығы қалай құрылды?
Алматы қаласында балалар мен жасөспірімдердің психикалық саулығын сақтау бағытында бірқатар жүйелі шаралар қабылдануда. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кеңесшісінің қатысуымен өткен кеңес хаттамасын орындау аясында және қала әкімі қаулысының негізінде Психологиялық қолдау орталығы (ПҚО) құрылды. Қазіргі таңда бұл орталық 90%-ға жуық білікті мамандармен қамтылған. Жұмыс істеп жатқан 45 маман жасөспірімдердің психологиялық жағдайын тұрақты бақылап, жеке және топтық кеңес беру жұмыстарын жүргізуде.
Мектептерде жүргізілген диагностика жұмыстары
2024–2025 оқу жылында Алматы қаласындағы мектептерде суицидтік қауіпке бейім балаларды ерте анықтау мақсатында психологиялық тестілеу белсенді түрде жүргізілді. Бұл жұмыстар барысында 10 мыңнан астам оқушы қамтылып, Г. Айзенк, Спилбергер–Ханин, Хмельницкая, Корчагина және Филлипс әдістемелері қолданылды. Нәтижесінде кейбір оқушылардан жоғары деңгейдегі мазасыздық, мектептегі қорқыныш, жеңіл және орташа деңгейдегі депрессия белгілері анықталды. Олар «психологиялық қолдау топтарына» енгізіліп, жекелей және топтық форматта әңгімелер, тренингтер, өзін-өзі реттеу дағдыларын дамытуға бағытталған жұмыстар жүргізілді.
Жедел әрекет ету және психикалық денсаулық орталығына жолдау
Суицидалды бейімділік белгілері байқалған оқушылар Психикалық денсаулық орталығына жолданды. Сонымен қатар жедел әрекет ету мобильдік топтары құрылып, қауіп тобына кіретін балаларға жүйелі түрде көмек көрсетілуде. Дегенмен, психологқа жүгіну әлі де қоғамда стигматизацияланған мәселе болып отыр.
Мониторинг және автоматтандырылған жүйе
2025 жылдан бастап Алматы қаласының білім беру ұйымдарында «Жанұя» ЖШС әзірлеген «Кешенді тәсіл» атты автоматтандырылған платформа енгізіледі. Бұл платформа мектеп психологтерінің диагностикалық жұмысын автоматтандыруға, адам факторын азайтуға және нәтижелердің дәлдігін арттыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ҚР Оқу-ағарту министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің шешімімен мектеп психологтеріне арналған «Мектеп психологына көмек» жинағы таратылды.
Жасөспірімдерге арналған жедел психологиялық көмек
Қалада суицидтік қауіп тобына жататын балалар мен жасөспірімдерге арналған жедел көмек жүйесі де белсенді дамып келеді. Атап айтқанда:
- 150 – балалар мен жастарға арналған ұлттық сенім телефоны;
- Психикалық денсаулық орталығындағы сенім телефоны;
- 111 – отбасы, әйелдер және балалар құқықтарын қорғау бойынша call-орталық;
- ПҚО жанындағы жеке психологиялық кеңес беру кабинеттері;
- Құқық қорғау және медициналық мекемелермен шұғыл байланыс желілері жұмыс істейді.
- 2023–2025 жылдарға арналған балаларды зорлық-зомбылықтан қорғау, суицидтің алдын алу және құқықтарын қамтамасыз ету бойынша кешенді жоспар бекітілген.
Ақпараттық-түсіндіру және алдын алу жұмыстары
ПҚО ата-аналар мен педагогтерге арналған семинарлар, тренингтер және лекциялар ұйымдастырады. Бұл шаралар ерте анықтау, психологиялық қолдаудың тиімді әдістерін меңгеру, кибербуллинг және отбасындағы қарым-қатынас мәселелері бойынша ақпарат беруді қамтиды. Сонымен қатар, арнайы педагогикалық қолдау орталықтары ата-аналарға арналған тұрақты консультациялар өткізеді.
Мектептер мен қосымша білім беру ұйымдарында суицидтің алдын алу, аутодеструктивті мінез-құлықтың белгілерін тану бойынша семинарлар педагогтерге де өткізіледі. Бұл жұмыстың түпкі мақсаты – отбасылық және мектеп ортасында балалардың эмоционалдық әл-ауқатын сақтау.
Сенім телефондары және QR-код жүйесі
2024 жылғы 27 желтоқсандағы Бала құқықтары жөніндегі уәкілдің хатына сәйкес, барлық білім беру ұйымдарында «111» желісінің QR-кодтары жаңартылды. Оқушылар бұл QR-кодты сканерлеу арқылы байланыс орталығына шығып, көмек сұрай алады. Бұл деректер ПҚО-ға жолданып, жүйелі қолдау шаралары ұйымдастырылады.
Ақпараттық бейнероликтер мен әлеуметтік кампаниялар
Суицидтің алдын алу мақсатында жазғы демалыс кезінде ата-аналарға, балаларға және педагогтерге арналған бейнероликтер мен парақшалар дайындалды. Олар мектеп сайттары мен әлеуметтік желілерде жарияланып, кеңінен таратылды.
Психолог мамандар мен жалақы мәселесі
Қала мектептері мен қосымша білім беру ұйымдарында психологтардың жетіспеушілігі байқалады. Бұл ретте Алматыда «500 оқушыға – 1 психолог» нормативі кезең-кезеңмен енгізілуде. Сонымен қатар, 2025 жылғы 1 сәуірден бастап педагог-психологтардың жалақысы 30%-ға артты. Бұл шешім 20 314 қызметкерге қатысты болды.
Біліктілікті арттыру және халықаралық тағылымдамалар
2023–2024 оқу жылында «Өркен» КЕАҚ базасында 484 педагог суицидтің және зорлық-зомбылықтың алдын алу тақырыптары бойынша оқудан өтті. 2024 жылы 30 педагог-психолог Эстония, Финляндия және Швеция елдеріндегі тәжірибелермен танысты. Бұл тағылымдамалар аясында цифрлық платформа, диагностикалық алгоритмдер, алдын алу әдістемелері әзірленіп, жүйеге енгізілуде.
Психологиялық орталықтардың қолжетімділігі мен тегін кеңес беру
Алматы қаласындағы Психологиялық қолдау орталығы Панфилов көшесі, 59-үйде орналасқан. Мұнда екі жеке кеңес беру кабинеті және сенім телефоны арқылы жүгінуге болады. 2025 жылдың қаңтарынан маусымына дейін 856 адам ПҚО-дан психологиялық көмек алды. Қызметтер толықтай тегін көрсетіледі.
