АҚШ-тың сирек жер металдарына (СЖМ) деген қызығушылығы артып келеді. Бұл жолы Вашингтон назарына Орталық Азия елдері ілігіп отыр. Себебі, Украинада бұл ресурстардың қоры тым аз, ал әлемдік нарықта бәсекелестік қыза түскен, деп хабарлайды Todayinfo ақпарат агенттігі.
Сирек жер металдары неге маңызды?
Сирек жер металдары – қазіргі заманғы технологиялардың іргетасы. Олар ұялы телефондар, жел генераторлары, электромобиль батареялары, әскери техника және тіпті жасанды интеллект жүйелері үшін де қажет. АҚШ Қытайдан тәуелді болғысы келмей, балама жеткізушілер іздеп жүр. Бұл тұрғыда Орталық Азия – геосаяси және экономикалық тұрғыда тартымды аймақ.
Орталық Азия – жаңа стратегиялық нысана
Америкалық National Interest басылымының хабарлауынша, АҚШ Украинамен жасасқан алғашқы келісімді тек бастама деп есептейді. Негізгі мақсат – Орталық Азия елдеріне, соның ішінде Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстанмен тығыз байланыс орнату. Бұл мемлекеттерде сирек жер элементтерінің ірі қоры бар.
Алайда бұл бағытта кедергілер де аз емес. Аймақ дәстүрлі түрде Ресей мен Қытайдың ықпалында. Сондықтан АҚШ-тың бұл ресурстарға қол жеткізуі геосаяси тепе-теңдікке әсер етуі мүмкін.
Өзбекстанмен алғашқы келісім
2024 жылдың 9 сәуірінде Вашингтон мен Ташкент сирек металдарды игеру бойынша келісімге қол қойды. Бұл келісім АҚШ-тың аймақпен нақты жұмыс істеуге көшкенінің дәлелі. Сарапшылардың пікірінше, бұл өзге мемлекеттерге де үлгі болуы мүмкін және өңірге салынатын инвестиция көлемін арттырады.
Сарапшылар не дейді?
Халықаралық қатынастар саласының сарапшысының айтуынша:
«АҚШ-тың Орталық Азияға қызығушылығы – ресурстармен шектелмейді. Бұл – Қытай мен Ресейдің ықпалын әлсіретудің бір жолы. Сондықтан аймақтағы елдер бұл ұсыныстарды мұқият саралап, ұлттық мүддені алдыңғы орынға қоюы тиіс».
Қазақстан мен аймақ елдері не істеуі керек?
Орталық Азия елдері үшін бұл – бір жағынан инвестициялық мүмкіндіктер, екінші жағынан – геосаяси қауіп. Мемлекеттер экологиялық, әлеуметтік және экономикалық қауіпсіздікті ескере отырып, теңгерімді саясат ұстануы тиіс. Сонымен қатар, ресурстарды өңдеу технологияларын өз ішінде дамыту арқылы қосымша құнды өнім өндіруді де қолға алған жөн.
АҚШ-тың Орталық Азиядағы сирек жер металдарына деген қызығушылығы – аймақтың стратегиялық маңызын тағы да айқындай түседі. Алайда бұл тек экономикалық емес, геосаяси шешім екенін ескерген жөн. Аймақ елдері бұл ұсыныстарды тиімді пайдаланып, ұлттық және өңірлік мүдделерді басты орынға қоюы тиіс.
