Жаһандық саясатта бұрын-соңды болмаған прецеденттер жасалуда. Еуропалық Одақ мұздатылған ресейлік активтерден түскен табысты Украинаны қалпына келтіруге бағыттау мәселесін ашық талқылап, нақты шешімдерге жақындап қалды. Бұл – саяси ерік-жігер болса, кез келген ірі қаржыны сырттан іздеп, басқаруға болатынын көрсететін айқын мысал. Бұл туралы Todayinfo жазды.
Бұл жаһандық тәжірибе Қазақстанның ондаған жылдар бойы шешілмей келе жатқан басты проблемасын еске салады. Бірақ біздің жағдайымыз мүлде басқа: біз елден заңсыз шығарылған, оффшорлар мен батыстағы құпия есеп-шоттарда жасырылған орасан зор капиталды қайтару туралы айтып отырмыз.
Беделді халықаралық журналистік зерттеулер (OCCRP және т.б.) жоғары лауазымды тұлғалармен байланысты күрделі қаржылық құрылымдар мен шетелдегі қымбат мүліктерді бірнеше рет әшкерелеген. Демек, мәселе «ақшаның барында» емес, оны қайтаруға деген Үкіметтің қауқарында болып тұр.
Декларация бар, стратегия жоқ
Ресми органдар «активтерді қайтару жұмыстары жүріп жатқанын» жиі мәлімдейді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі миллиардтаған теңгенің қайтарылғанын есеп ретінде ұсынады. Алайда, бұл – шын мәніндегі ұрланған және шетелге шығарылған ондаған, тіпті жүздеген миллиард доллармен салыстырғанда түкке тұрғысыз, символдық қана сома.
Біз үкіметтен декларация емес, нақты, мақсатты, халықаралық құқыққа негізделген стратегия күтеміз. Халықаралық соттар мен арбитраждардағы күрделі процестерге дайындық қай деңгейде? Өкінішке қарай, қазіргі көрініс – қоғамды тыныштандыруға бағытталған жартыкеш әрекеттер ғана. Үкіметтің бұл жұмысты тыңғылықты іске асыра алмай отырғаны – елдің экономикалық қауіпсіздігіне төнген тікелей қатер.
Әрекетсіздіктің бағасы – Дағдарыс
Егер Үкімет шеттегі бұл қаржыларды іздеуге, халықаралық құқықтық жүйелермен белсенді серіктесуге кіріспесе, елдің қаржылық тұрақтылығы одан әрі әлсірейді. Бұл тек экономикалық көрсеткіштердің құлдырауы емес, бұл – әлеуметтік дағдарыстың бастамасы.
Халықтың басты талабы – әділдік. Ұрланған қаржы қайтарылмаса, билікке деген сенім толығымен жоғалады. Ал сенім жоғалған жерде ұзақ мерзімді инвестиция да, тұрақты даму да болмайды. Әлемдік тәжірибе (Bloomberg талдаулары) көрсеткендей, мұндай активтерді қайтару – ең алдымен саяси шешімді қажет етеді. Біздің биліктен сол шешімді көре алмай отырмыз.
Билікке «қаржы-шабуыл» стратегиясы керек
Мәселенің түйіні – биліктің жүйелі әрекетсіздігінде. Мемлекетке моральдық үндеулер емес, халықаралық механизмдер арқылы жұмыс істейтін ашық, құқықтық «қаржы-шабуыл» стратегиясы қажет. Бұл – тек моральдық міндет емес, бұл – экономикалық қауіпсіздік мәселесі.
Халық та саяси сауатты азамат ретінде өз талабын айқын жеткізіп, жүйелі бақылау орнатуы тиіс. Уақыт өтіп жатыр және бұл үнсіздік кері қайтарымсыз зардаптарға әкелуі мүмкін.
