«Energy Monitor» қорының атқарушы директоры Нұрлан Жұмағұловтың талдауына сүйенсек, 2024 жылы Қазақстан мен Қытай арасындағы сыртқы сауда статистикасындағы сәйкессіздік айтарлықтай жоғары көрсеткіштерге жеткен. Екі елдің ресми деректері арасындағы айырмашылық шамамен 13 миллиард долларды құрап отыр. Қытайдың ресми статистикасы Қазақстанға экспорты 27,96 миллиард долларды көрсетсе, Қазақстан кеденінің мәліметі бойынша бұл көрсеткіш тек 15,21 миллиард доллар көлемінде тіркелген, деп хабарлайды Todayinfo ақпарат агенттігі.
Жұмағұловтың айтуынша, негізгі 40 импорттық өнім тобы Қазақстанның Қытайдан жалпы импорт көлемінің 53%-ын құрайды. Осы өнім топтарындағы айырмашылықтардың жалпы сомасы қазірдің өзінде 5 миллиард долларға жеткен. Айта кетерлігі, мұндай айырмашылықтың басым бөлігі киім және аяқ киім тауарларына тиесілі. Бұл құбылыс “шаттл бизнес” форматы аясында қалыптасқан және көп жағдайда кәдімгі құбылыс ретінде қабылданады.
Алайда ең назар аударарлық жағдай – жеңіл автокөліктер импорты бойынша туындаған айқын алшақтық. Қытай деректерінде Қазақстанға 2024 жылы 1,86 миллиард доллар сомасына жеңіл автокөлік экспортталған деп көрсетілген. Ал Қазақстанның ресми кедендік мәлімдемесі небәрі 864 миллион долларды құраған. Осылайша, автокөліктер экспорты бойынша екі елдің статистикасындағы айырмашылық шамамен 1 миллиард долларға жуық.
Сонымен қатар Қазақстанның “жеңіл автокөлік шанақтары” бойынша мәлімдеген импорты 424 миллион долларды құраса, Қытай бұл бағыттағы экспорт көлемін бар-жоғы 6 миллион доллар деп көрсеткен. Бұл дерек кейбір импорттаушылардың дайын көліктерді “шанақ” ретінде декларациялап, салық пен баж төлемдерін төмендетуге әрекеттенгенін көрсетеді.
Бұл жағдай Қазақстандағы кедендік әкімшілендіру жүйесіндегі кемшіліктер мен декларациялаудағы заң бұзушылықтарды көрсетеді. Мұндай фактілер бюджетке салық түсімдерінің айтарлықтай азаюына әкеліп, көлеңкелі экономиканың дамуына себеп болуы мүмкін. Осыған байланысты Қазақстанның мемлекеттік органдарына кедендік бақылау шараларын күшейтіп, экспорт-импорт операцияларының ашықтығын арттыру қажет.
