Қазақстанда 2024 жылдың 1 қарашасындағы мәлімет бойынша 5 652 355 жеңіл автокөлік тіркелген. Олардың жартысына жуығы – 2 508 597 көлік 20 жылдан астам уақыттан бері жолда жүр. Жасы үлкен автокөліктер қоршаған ортаға көп зиян тигізуі мүмкін. Осыған орай Tengri Auto «Передвижная лаборатория “Ренессанс”» жобасының жетекшісі Қанат Сағынғалиевпен әңгімелесіп, ескі көліктердің иелері экологияға зиянды қалдықтарды қалай азайта алатынын және артық шығындар мен айыппұлдан қалай құтылуға болатынын анықтады.
Ескі көліктегі жоғары шығарындылардың негізгі себептері
Сарапшының айтуынша, әр жағдай әртүрлі. Ең бастысы – автокөлікті дұрыс пайдалану және техникалық ахуалын тұрақты бақылау.
“Автокөлік иелері көліктің техникалық тексерісін уақытылы өткізіп, қажет болған жағдайда тозған бөлшектерді ауыстырып отыруы тиіс. Біз 1999 жылғы көлікке сынақ жасап көрдік. Алғашқы замерлерде зиянды қалдықтар мөлшері белгіленген нормадан әлдеқайда жоғары болды. Содан кейін көлік сервисте жөнделіп, ақаулардың барлығы ретке келтірілді. Қайта өлшеу кезінде автокөлік экологиялық талаптарға сай нәтиже көрсетті”, – дейді Қанат Сағынғалиев.
Бүгінгі таңда елімізде қозғалтқыш пен шығару жүйесіне (выхлопная система) маманданған автосервистердің саны артып келеді. Бұл жүргізушілерге қалыпты экологиялық нормаларды сақтауға көбірек мүмкіндік береді.
Катализаторды ауыстыру vs. тұрақты айыппұл
Көліктегі экологиялық талаптарды сақтау үшін катализатор мен басқа да бөлшектерді уақытылы ауыстырып отыру маңызды.
“Көптеген көлік иелері катализаторды ауыстыру тым қымбат деп ойлайды. Бірақ соңғы екі жыл ішінде мұндай қызмет түрлері артып, қажет бөлшекті 50 мың теңгеден бастап сатып алуға болады. Бұл тұрақты түрде айыппұл төлегеннен әлдеқайда тиімді”, – дейді сарапшы.
Катализаторды уақтылы ауыстыру арқылы тек айыппұлдан ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортаға тигізетін зиянды да азайтуға болады.
Айыппұл мөлшері қанша?
2021 жылдың шілдесінен бастап Қазақстанда “Эксплуатация автомототранспортных и других передвижных средств с превышением нормативов (технических нормативов) содержания загрязняющих веществ в выбросах” туралы Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекстің 334-бабына сәйкес, “лас” газ шығаратын немесе дауысы шамадан тыс үлкен (шулы глушитель) көлік иелеріне айыппұл мөлшері 5 есе өсті.
- Алғашқы рет тәртіп бұзғанда ескерту берілуі мүмкін немесе 10 АЕК (2025 жылы 1 АЕК = 3 932 теңге, сәйкесінше 10 АЕК = 39 320 теңге) көлемінде айыппұл салынады.
- Бір жылдың ішінде қайтара тәртіп бұзса, 20 АЕК (78 640 теңге) мөлшерінде айыппұл жазылады.
Қысқы кезеңдегі көлікке күтім
Еске салсақ, көлік сарапшысы Дмитрий Матвеев қыста көлік ресурсын айтарлықтай қысқартатын бірқатар қателіктерді атап өткен болатын. Оның айтуынша, қозғалтқышты дұрыс жылыту, май мен антифриздің сапасын бақылау, уақтылы шиналарды ауыстыру сияқты қарапайым әдеттер көліктің қызмет ету мерзімін ұзартуға және оның экологияға кері әсерін азайтуға көмектеседі.
Ескі автокөліктердің экологияға тигізер зиянын азайту – жүргізушінің көлікке деген жауапкершілігіне байланысты. Техникалық ахуалды үздіксіз бақылап, жылдам тозатын бөлшектерді дер кезінде алмастыру, катализаторды ретке келтіру және шу деңгейін қадағалау арқылы айыппұлдан құтылып қана қоймай, қоршаған ортаға тигізетін зиянды да төмендетуге болады. Қазіргі таңда бұл мәселеге бағытталған қызметтер мен автосервистердің көбеюі, сонымен қатар жөндеу мен бөлшек сатып алудың қолжетімділігі жүргізушілерге оңтайлы шешім ұсынады.
