Химиялық және радиациялық апаттар денсаулыққа, адамдардың өміріне және қоршаған ортаға айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін ең қауіпті төтенше жағдайлардың қатарына жатады. Мұндай жағдайларда жылдам және дұрыс әрекет ету ғана емес, сонымен қатар негізгі қорғаныс шараларын білу маңызды. Химиялық немесе радиациялық апат жағдайында орындалатын негізгі қадамдарды қарастырайық.
Химиялық немесе радиациялық апат болған жағдайда бірінші қадамы әрқашан халықты хабардар ету болып табылады. Хабарлау келесі тәсілдер арқылы жүзеге асырылуы мүмкін: сигналдық жүйелер мен дабылдар; радио, теледидар, мобильді қосымшалар; төтенше жағдайлар қызметінен арнайы хабарламалар.Апат туралы сигнал алған жағдайда сабыр сақтап, ресми дереккөздер арқылы берілетін нұсқауларды орындау қажет.
Апат туралы ақпарат алғаннан кейін, әрекеттеріңізді қауіп деңгейіне қарай бағалау қажет: апаттың сізден қаншалықты қашықтықта болғанын анықтаңыз, қауіп сипатын (радиациялық немесе химиялық) біліңіз, эвакуация қажет пе, әлде орнында қалу жеткілікті ме, соны анықтаңыз.
«Ауаға қауіпті химиялық заттар (аммиак, хлор, күкірт қышқылы және т.б.) таралған жағдайда келесі әрекеттерді орындау қажет: ғимаратта жасырынып қалу: барлық терезелерді, есіктерді, желдету тесіктерін және саңылауларды жауып, зиянды заттардың кіруін барынша азайту керек. Ғимараттың мүмкіндігінше жоғары бөлігінде болыңыз, себебі көптеген улы газдар ауадан ауыр және ғимараттың төменгі бөліктеріне шөгіп қалуы мүмкін. Егер мүмкіндік болса, маскаларды немесе басқа қорғаныс құралдарын (мысалы, дымқыл мата таңғыштарын) қолданыңыз, бұл улы заттардың тыныс алу органдарына әсерін азайтуы мүмкін», — дейді Жетісу облысы СЭБД басшысының орынбасары Самат Ахметов.
Эвакуация туралы сигнал алған жағдайда жергілікті билік өкілдерінің нұсқауларына бағыныңыз. Химиялық заттар ойпатты жерлерде жиналуы мүмкін болғандықтан, ойпатты аймақтардан аулақ болыңыз.
Залалданған аймақтан шыққаннан кейін сыртқы киімді шешіп, оны көшеде қалдырып, сабынмен душ қабылдау, көзді мұқият шаю және ауызды шаю қажет. Егер улану белгілері (бас айналу, жүрек айнуы, тыныс алудың қиындауы) пайда болса, медициналық көмекке жүгіну қажет.
Радиациялық апат атом станцияларынан радиоактивті материалдардың ағып кетуіне немесе иондаушы сәулелену көздерінің бұзылуына байланысты туындауы мүмкін. Радиациялық апат жағдайында келесі әрекеттерді орындау маңызды: барлық терезелер мен есіктерді жауып, ғимаратты сыртқы ортадан оқшаулаңыз. Ең дұрысы ғимараттың орталық бөліктерінде, қабырғалар мен шатырлардан алыс болған жөн, өйткені олар радиоактивті сәулеленуден ішінара қорғай алады. Радиоактивті шаңнан қорғану үшін дәке таңғыштарын немесе респираторларды қолданыңыз. Ашық кеңістікте болуды шектеңіз. Ластанған беттермен жанасудан аулақ болыңыз, залалданған аймақтарда жер мен суға қол тигізбеңіз. Эвакуацияны дереу жүргізу мүмкін болмаса, тиісті нұсқаулар келіп түскенше жасырынып қалу керек. Эвакуация кезінде теріні жабу үшін барлық дене бөліктерін жабатын киім кию қажет, бұл радиациямен жанасуды болдырмауға көмектеседі.
«Залалданған аймақтан шыққаннан кейін дезактивациядан өту маңызды (дене мен киімнен радиоактивті немесе химиялық заттарды жою): ластану деңгейін төмендету үшін сыртқы киім мен аяқ киімді шешіп тастаңыз. Теріні сумен және сабынмен жуыңыз. Зақымдану белгілері (тері бөртпелері, тыныс алудың қиындауы, жүрек айнуы) пайда болса, дереу медициналық көмекке жүгініңіз. Тікелей қауіп жойылғаннан кейін келесі әрекеттер маңызды: үйге қашан оралуға немесе қалыпты өмірді жалғастыруға болатыны туралы жергілікті билік органдарының нұсқауларына сүйену. Психикалық денсаулыққа назар аудару қажет. Мұндай оқиғаларға қатысу қатты күйзеліске әкелуі мүмкін, сондықтан маманға жүгіну пайдалы болуы мүмкін», — дейді маман.
Химиялық немесе радиациялық апат жағдайында дұрыс дайындық пен жедел әрекет ету өмір мен денсаулықты сақтап қалуы мүмкін. Іс-қимыл жоспарымен және төтенше жағдайлар қызметтерінің ұсыныстарымен алдын ала танысу маңызды. Өзіңізді және жақындарыңызды қорғаудың қарапайым қадамдарын білу төтенше жағдайдағы салдарды барынша азайтуға және сабыр сақтауға көмектеседі.
