Фото: kursiv.media
Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов квазимемлекеттік құрылымдардың мемлекеттік органдар үшін бақылаусыз ақша алу құралына айналғанын сынға алды. Оның айтуынша, мемлекеттік бюджет тапшылығы бірнеше факторларға байланысты, олардың ішінде мемлекеттік қарыз, «екінші бюджет» ретінде жұмыс істейтін түрлі қорлар, тиімсіз бюджетаралық қарым-қатынастар және бюджеттік бақылаудың әлсіздігі бар.
Мемлекеттік қарыз және бақылау жүйесі
Аймағамбетов мемлекеттік және сыртқы қарыздарды қоғам тарапынан бақылаудың әлсіздігін атап өтті. Қоғамдық және парламенттік бақылауды күшейту арқылы қарыздың ашықтығын қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр. Ол қарыздың үздіксіз өсуі бюджет дағдарысына әкелуі мүмкін екенін ескертеді және бұл мәселе жаңа Бюджет кодексінде толық шешілмегенін айтты. Осыған байланысты, мемлекеттік қарызды алу механизмдерінің парламенттік келісусіз жүзеге асырылуы қарызды бақылауды қиындататын факторлардың бірі болып отыр.
Квазимемлекеттік қарыз
Аймағамбетов квазимемлекеттік құрылымдардың үлкен көлемде қарыз алуы көп жағдайда қоғамдық және парламенттік бақылаусыз жүзеге асатынын баса айтты. Мемлекеттік органдар парламенттің келісімінсіз квазимемлекеттік құрылымдар арқылы қарыз алу мүмкіндігін қолдана алатындығы жайында айтты. Оның пікірінше, жаңа Бюджет кодексі осы бақылаусыз қарыз алу мәселесін толық жаппайды және бұл жағдай одан әрі қоғам арасында алаңдаушылық тудыруда.
Бюджеттен тыс қорлар мәселесі
«Екінші бюджет» ретінде қызмет ететін мемлекеттік қорлар Парламент пен Жоғарғы аудит палатасының жалпы қаржылық бақылауынан тыс жұмыс істейді. Аймағамбетовтың айтуынша, қаржылық жоспарлаудың біртұтастығын қалпына келтіру үшін осындай қорлар Парламентке есеп беруі тиіс. Мемлекет қаржыландыратын барлық қаражат біртұтас бюджет арқылы өтуі керек, ал қазіргі уақытта көптеген қаражаттар бюджеттен тыс қалып отыр.
«Самұрық-Қазына» дивидендтері
Сонымен қатар, «Самұрық-Қазынадан» бюджетке дивидендтер аудару мәселесі де шешілмегені айтылды. Аймағамбетовтың пікірінше, бұл дивидендтер мемлекеттік бюджетке қосылып, қажет болған жағдайда компанияның инфрақұрылымдық жобаларына қайта инвестициялануы керек. Қазіргі кезде үлкен көлемдегі қаражат бюджеттен тыс қалып, оның жұмсалуы көбіне жабық түрде жүзеге асырылып отыр. Бұл қоғамдық және бюджеттік бақылау жоқ екенін көрсетеді және осы салада нақты шаралар қабылдау қажеттігін көрсетеді.
PS
Асхат Аймағамбетовтың мәлімдемесі мемлекеттік қаржы саласындағы бақылаудың жетіспеушілігін және квазимемлекеттік құрылымдардың қаржылық есеп беруін реттеудің қажеттілігін айқындап берді. Квазимемлекеттік қарыздарды парламенттік және қоғамдық бақылауға алу, бюджеттен тыс қорлар мен олардың жұмысын ашық ету — бюджеттік тиімділік пен мемлекеттің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды қадам болмақ.
