Дархан Ардақұлы ісі
Алматыдағы №215 мектептің қазақ тілінде ашылуын талап еткен мұғалім Дархан Ардақұлы 15 тәулікке әкімшілік қамауға алынды. Сот оны Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодекстің 488-бабы, 7-тармағы бойынша «рұқсатсыз митингке шақырды» деп айыптады. Нақты айыптау себебі – әлеуметтік желіде «№215 мектепке барамыз» деген сөзі. Өзі бұл әрекетін митингке шақыру емес, тек талап қою ниеті ретінде түсіндіргенімен, сот оның уәжін ескермеді. Бұл туралы Todayinfo жазды.
Дархан Ардақұлы «ештеңеге өкінбейтінін» айтып, қазақ қоғамын мектепті 1 қыркүйекке дейін қазақ тілінде ашуды талап етуге үндеп үлгерді. Оның қамалуы — жеке тағдырдан гөрі, қазақ тілінің тағдырына қатысты күрделі мәселелерді алға шығарып отыр.
Заңгерлердің ұстанымы
Депутат және адвокат Абзал Құспан бұл сот шешімін заңсыз әрі «қоғамды араздыққа итермелейтін провокация» деп бағалады. Оның айтуынша:
-
Дархан Ардақұлының әрекеті митинг емес, қарапайым пікір білдіру;
-
Мұндай шешім құқықтық нормаларға ғана емес, ар-ұятқа да сыймайды;
-
Бұған ұқсас жағдайда басқа тақырыптар бойынша азаматтар топтасып келгенімен, олар ешқашан «рұқсатсыз митингке шақырды» деп айыпталмаған;
-
Бұл оқиға биліктің қоғаммен ашық диалогтан қашқақтап, құқықтық қысым жасау жолын таңдағанын айқын көрсетеді.
Сонымен бірге, Абзал Құспан қазақ тілі мәселесін саяси ойынға айналдыру қауіпті екенін ескертті. Ол бұл оқиға «Ақорданың ресми саясаты» емес екенін, жергілікті деңгейдегі шешім екенін айтты.
Ал, журанлист Думан Бықайдың пікірінше №215 мектеп төңірегіндегі дау Алматы әкімдігі үшін үлкен сынақ болды. Алғашында мектептің қазақша болатыны айтылып, кейіннен аралас мектепке айналдыру шешімі қабылданды. Бұл биліктің нақты ұстанымы жоқ екенін көрсетті, дейді Д. Бықай.
Оның айтуынша, билік полиция мен сот арқылы мәселені күшпен шешуге тырысты. Бұл қадам қоғамдағы сенім дағдарысын тереңдетіп, қазақтілді қауымның ашу-ызасын күшейтті.
Қазақ тілі мен мектеп саясатының стратегиялық мәні
Алматыдағы қазақ мектептерінің үлесі небәрі 22% екені белгілі. Қазақ тілінде білім алуға сұраныс артқанымен, биліктің әрекеті сол сұранысқа сәйкес болмай отыр. Мұндай қайшылықтар тек білім беру саласына ғана емес, қоғамның тұтастығына әсер етеді.
Бұл дау бірнеше маңызды жайтты көрсетеді:
-
Қазақ тілі — жай ғана пән емес, ұлттық бірегейліктің өзегі;
-
Мектеп — қоғамның болашағына бағыт беретін басты институт;
-
Билік үшін тіл мәселесі – идеологиялық тұрақтылықтың өлшемі.
Дархан Ардақұлының қамалуы – бір мұғалімнің ғана тағдыры емес, қазақ тілінің мәртебесі мен қоғамның билікке сенімінің көрінісі. Бұл оқиға биліктің тіл мәселесіне атүсті қарауының салдары екенін көрсетті.
Егер әкімдік қоғамның талабын алдын ала ескеріп, мектепті бірден қазақ тілінде ашуға шешім қабылдаса, мұндай шиеленіс болмас еді. Қазір биліктің алдында екі жол тұр:
-
қысым мен жазалау арқылы мәселені уақытша тұншықтыру;
-
немесе ашық диалогқа шығып, қазақ тілін дамытуға стратегиялық қадам жасау.
Қазақ тілі – саяси экспериментке айналатын тақырып емес. Бұл – елдің болашағын айқындайтын басты құндылық.
