Елімізде діни ахуал тұрақты. Десекте діни сенім, ұстанған бағыттары бойынша қоғамнан оқшауланып киінетін, өмір сүретін адамдар тобы жоқ емес. Елімізде бетті, денені түгелдей тұмшалап жүруге қатысты арнайы заң қабылданды. Қоғамдық орындарда түгелдей оранып алып жүретін адамдарға қатысты жуырда түсіндірме жұмыстары басталады. Әсіресе бұл елдің батыс өлкесінде қиындықтар тудыруы мүмкін. Мемлекет басшысы қазақтың ұстанымына, дәстүріне жат жағдайлардан алшақ болу туралы талай рет ескертіп айтты. Тіптен мемлекет арнайы заң қабылдауға мәжбүр болды. Осы орайда Todayinfo тілшісі Геосаяси зерттеулер институтының директоры, профессор Асылбек Избаировпен тілдесіп, күрмеуі көп сұраққа жауап іздеп көрді.
Қазір діни ағымдардың беталысы қалай, қауіп сейілді ме, қандай ағымдармен жұмыс істеу қиын?
— Діни ағымдардың белсенділігі көбіне сыртқы саяси жағдай мен идеологиялық мотивацияға байланысты. 2011 жылы Сириядағы жағдай кезінде халифат құру идеясы белсенді түрде таралып, арнайы «коридорлар» арқылы адамдарды ол жаққа баруға, уағыз таратуға жол ашылды. Қазір ондай сыртқы күн тәртібі жоқ.
Дегенмен екі нәрсеге ерекше назар аудару қажет: Жабық ағымдардан сақ болу – олар өз ілімін жасырын таратып, жалған діни түсініктерді насихаттайды.
Мемлекет әр ағымның ыңғайына бейімделіп кете бермеуі керек – қолдан бөлінушілік тудыруға болмайды.
Қазіргі уақытта радикалды ағымдардан тікелей қауіп аз. Мысалы, Әл-Ақса, Иран немесе Израиль мәселесінде сунниттік әлем үлкен реакция танытқан жоқ. Бірақ дінді жабық түрде бұрмалап тарататын, жалған ілімнің артына жасырынатын топтардан сақтану қажет.
Өз қазағымыздың жастары, тіптен ақыл тоқтатқан ересектердің дәстүрлі дінге, ұлттың салтына қарсы шығуларының себебі неде?
— Тәкфіршіл ағымдар біздің тарихымызды, салт-дәстүрімізді күпірлікке балайды. Олар намаз оқымайтын адамды «кәпір» деп санайды, ал дәстүрдегі шариғатқа сай емес элементтерді «бидғат» деп қабылдайды.
Бүгінде дәстүрлі ислам – ата-бабамыз ұстанған Әбу Ханифа мәзһабы. Дегенмен соңғы жылдары «тәңіршілдік» сияқты бағыттар пайда болып, дәстүр мен дінді бір-біріне қарсы қою саясаты байқалады. Бұл – исламды Қазақстан кеңістігінен ығыстыруға бағытталған әрекет. Олар қазақтың дәстүрін Орта Азия мұсылман өркениетінен бөліп, оны Сібір, якут, бурят мәдениетімен байланыстыруға тырысады.
Жастар жат ағымның азғыруына неге жиі түсіп қала береді?
— Жастардың жат ағымның азғыруына тез түсуіне бірден бір себеп, жастардың максимализм, романтизимін жат ағым өкілдері қатты пайдаланады. Екіншіден діни білімсіздіктен, исламды дұрыс танымауында. Мемлекетке, ислам дінінің өзіне қарсы шабуыл жасауға бағытталған жобалар болды тәкфир, тәңіршілдік сияқты қаржыланған бағыттар жұмыс жасады және сыртқы повесткаларда болды. Мысалы Халифат құрамыз деп Сирияға, Ауғаныстанға жихадқа шақыру сияқты үлкен саясаттың арбауына қалып жатты.
Қоғамдық орындарда бет әлпетті тұмшалап жүруге тиым салынды, онымен күресті қалай жүргізіп, адамдарға қалай түсіндіруге болады?
— Қоғам орындарына бет әлпетін тұмшалауға келсек мемлекет тарапынан нақты білу керек нәрсе бар ол хиджаб басқа нихаб басқа. Хиджабта беті ашық болады. Хиджаб, нихаб біреу деп қарап, қарсы шығуға болмайды. Біздің батыс, оңтүстік өңірлерде ислами бағыт кеңінен таралған, ол жерде біртараптан нихаб кию, діндегі процесс болатын болса, бұл жерде біз өте абай болуымыз керек. Көшеде күйеуінің көзінше нихабыңды шеш деп, бетінен тартып, дөрекілік танытса, оның ар жағынан келесі провокацияны тудыруы мүмкін. Менің қорқатыным бұл жағдай батыс өңірлерде үлкен конфликттерге әкелуі мүмкін, себебі ол жақтың жігіттері қанды, намысқой келеді. Сондықтан мемлекеттік органдарғы қызметкерлер исламмен жұмыс жасаған кезде өте абай, жақсы жұмыс жасауы тиіс. Қазіргі кезеңде Еуропа постсекулярды моделде омір сүріпү яғни дінді қоғамның бір әлементі ретінде қабылдаған болса. біз әліде Кеңес Одағында қалыптасқан постколониялдық дискурс шеңберіндеміз. Былай айтқанда дінді қоғамдық ортадан шығарып тастауға бағытталған саясат болса бұның түбі қоғамды үлкен шиленіске апарады. Еуропаның өткен постсекулярды моделіне қарай жұмыс жасайтын болсақ бұл конфликттер шешіле бастайды. Әрине паспортқа түскен кезде бетін көрсету қауіпсіздік моделіне дұрыс болды. Бірақ бұның өзінде абай болу керек, жұмыс істелуі керек.
Айыппұл қай кезде болады, егер ол бетіңді көрсет дегенде көрсетпесе, паспортқа түсерде, жеке индентификациялық қауіпсіздік шаралары кезіңде болмаса, былай айтқанда постсекулярды модельді түсінбей үлкен конфликтерге баруымыз мүмкін.
Пікіріңізге рахмет
Авторы Роза Өтелова
