Қазақстандағы кредиттік қарыздың өсуі алаңдаушылық туғызуда. Соңғы жылдары енгізілген түрлі шектеулерге қарамастан, қазақстандықтардың тұтынушылық мақсаттарға алған несиелерінің көлемі жыл сайын артып келеді. Бұл туралы Todayinfo ақпарат агенттігі хабарлайды.
Фото: inform.kz
Кредиттік қарыз көлемі: 22,7 трлн теңге
2024 жылдың 1 қазанына қарай Бірінші кредиттік бюроның мәліметі бойынша, 8,9 миллион қазақстандықтың жалпы қарызы 22,7 триллион теңгеге жетті. Бұл көрсеткіш соңғы жылдары тұрақты өсім көрсетіп отыр.
- Жалпы қарыздың 49,1%-ы тұтынушылық несиелерге тиесілі.
- 27,8%-ы ипотекалық қарыздар, 14,1%-ы автонесиелер.
- Тұтынушылық қарыздардың тек 4%-ы кепілмен қамтамасыз етілсе, 5%-ы басқа мақсаттарға жұмсалған несиелер.
Орташа есеппен:
- Тұтынушылық қарыз бойынша әрбір қазақстандық 1,37 миллион теңге қарыз.
- Ипотека алған қарыз иелері 10,9 миллион теңге, ал автонесие иелері 6,2 миллион теңге қарызға батты.
Бұл көрсеткіш қазақстандықтардың қарыз жүктемесінің ауырлығын көрсетеді.
Қарыз алушылардың профилі: кімдер көбірек қарыз алады?
Қарыз алушылардың демографиялық құрылымына талдау жасаған Қаржы нарығын реттеу агенттігі қызықты деректерді ұсынады:
- Несиесін қайтармаған қарыз алушылардың 52%-ы ер адамдар. Ерлерге берілген ірі көлемдегі несиелердің қайтарылмай қалу үлесі 59%-ды құрайды.
- Әйелдер ұсақ несиелерді көбірек алады. Дегенмен, олардың қарызды қайтару көрсеткіші ерлерге қарағанда жоғары.
- Орта есеппен қазақстандықтар 2 кредиттен рәсімдейді. Бірақ ерекше жағдайлар да бар. Мысалы, бір азамат 116 несие алған, ал ең үлкен жеке қарыз сомасы 15,5 миллиард теңгеге жеткен.
Қарыздың негізгі себептері мен қаржылық сауаттылық
Қазақстандағы қарыз алушылардың көбеюіне бірнеше фактор әсер етеді. Тұтынушылық несиенің өсуіне себеп:
- Қаржылық сауаттылықтың төмендігі. Көптеген азаматтар несиені өз қаржылық жағдайын ескермей рәсімдейді.
- Жоғары пайыздық мөлшерлемелер. Банктердің қайта қаржыландыру ставкасы жоғары болғандықтан, кредиттер қымбаттап отыр.
- Банктердің қарыз алушылардың төлем қабілетін дұрыс бағаламауы. Әсіресе, тұрақты табысы жоқ азаматтарға несие беру тәжірибесі әлі де жалғасуда.
Бұл туралы Talap қолданбалы зерттеу орталығының сарапшылары да пікір білдірген:
«Кредиттік тәуекелдердің дұрыс бағаланбауы мен қаржылық сауатсыздық қарыз алушылардың проблемаларын күшейтеді. Қазақстанда әсіресе 1 миллион теңгеге дейінгі қарыздар төмен табысты адамдар үшін ауыр жүктеме болуда.«
Шектеулер мен заңнамалық өзгерістер
Үкімет жағдайды жақсарту үшін бірқатар шаралар қабылдауда. Жаңа заңға сәйкес:
- Азаматтар 1000 АЕК-тен (шамамен 3,7 миллион теңге) жоғары несие алу үшін жұбайының келісімін алуы тиіс.
- Несиелік ұйымдар қарыз алушылардың төлем қабілетін 12 түрлі критерий бойынша бағалауға міндеттелген. Бұл шаралар проблемалық қарыздардың өсуін шектеуге бағытталған.
Сарапшылардың пікірі: бизнеске басымдық берілуі керек
Экономист Бауыржан Ысқақов қазіргі кредиттік саясатты сынға алып, тұтынушылық кредиттерді шектеу қажеттігін атап өтті:
«Қазақстандықтардың 85-90%-ында несие бар. Бірақ олардың басым бөлігі тұтынушылық мақсаттарға жұмсалады. Банктер жеке тұлғаларға емес, бизнеске бағытталған кредиттерді көбейтуі керек.«
Бұл пікірді қолдайтын басқа сарапшылар да кредиттік ресурстарды бизнесті дамытуға бағыттау қажеттігін айтады. Бұл қадам ел экономикасын тұрақтандыруға және жаңа жұмыс орындарын ашуға септігін тигізеді.
PS
Қазақстанда кредиттік қарыз көлемі 22,7 триллион теңгеге жетіп, жаңа рекорд орнатты. Бұл жағдай қаржылық сауаттылықтың төмендігін, жоғары пайыздық мөлшерлемелер мен банктердің тәуекелді дұрыс бағаламауын көрсетеді. Сарапшылар тұтынушылық кредиттерге шектеу қойып, ресурстарды бизнеске бағыттауды ұсынады.
