Жыл сайын әлемде бұл аурудан 300 мыңға дейін адам мен миллионға жуық жануар өледі. Құтырма Қазақстан Республикасындағы ауыр аурулардың бірі. Құтырма – аса қауіпті инфекциялық ауру, оның қоздырғышы вирус, жүйке жүйесін зақымдап, дерттің соңы алдын ала егу жүргізілмесе әрқашан науқастың өлімімен аяқталады. Ауыздан көбіктенген сілекей ағу, агрессивті іс-әрекет, жүйке ұстамалары – бұлардың барлығы құтырма вирусымен шақырылатын аса қауіпті аурудың белгілері.
Жұқпа көзі жабайы жануарлар: қасқыр, түлкі және т.б., сонымен бірге үй жануарлары да бола алады, олар: ауылшаруашылық малдары (ірі мүйізді мал, ұсақ мүйізді мал, жылқы, шошқа) және үй жануарлары (ит, мысық). Құтырма ауру жануарлардың тістеуінен, тырнауынан, сілекейлеуінен жұғады.
Жануардың ауру екенін бірден байқауға болады деген түсінік қателік. Кейде вирус жануардың сілекейімен ауру белгілері пайда болған уақыттан 3-10 күн бұрын бөліне бастауы мүмкін. Көптеген жағдайда адамдар ит қауып алғанда сау болған деп, дәрігерге бармайды. Мұндай жағдайда дер кезінде медициналық көмекке жүгінбей, соңы қайғылы аяқталып жатады.
Аурудың жасырын кезеңі 7 күннен 1 жылға дейін созылады. Жасырын кезеңнің ұзақтығы жарақаттың түскен жеріне, ауырлық дәрежесіне, ауырған адамның жасына (ересектерге қарағанда, балаларда қысқа уақыт болады), жануардың түріне байланысты. Аурудың алғашқы белгілері: тістелген жердің қышуы, жазылған жарақаттар мен тыртықтардың қайтадан қабынуы. Құтырмамен ауырған адам тұйық болады, адамдармен араласудан қашады, ұйқысы бұзылып, әлсіздік пайда болады. Аурудың бастапқы кезеңі өткеннен кейін дене қызуы көтеріледі, суды көргенде немесе есіне түсіргенде жұтынуы бұзылуы мүмкін. Көп ұзамай аэрофобия, яғни ауаның кез-келген қозғалысы, науқаста қылқынумен жалғасатын ұстамаға әкеліп соғады, ондай жағдай жарық түскенде (фотофобия), қатты дыбыстан (акустикофобия) да болуы мүмкін. Ұстаманың соңында ауыздан көп мөлшерде сілекей бөлініп, жүрек немесе тыныс алу орталығының салдануынан науқас қайтыс болады. Аурудың орташа ұзақтығы 3 – 8 күн.
“Құтырманың алдын алу үшін әрбір адам иттер немесе басқа жануарлардан жарақат алған жағдайда сабынды су ерітіндісімен жараны жуып, міндетті түрде дәрігерге қаралу керек. Барлық емханалар кез келген жануарлардан жарақат алған адамдарға медициналық көмек көрсетеді. Антирабиялық екпені травматологиялық немесе хирургиялық кабинеттер жүргізеді. Вакцинация 3 немесе 6 екпеден тұруы мүмкін. Құтырмаға қарсы егуден кейін асқынуларды болдырмау үшін, егу кезінде және егуден кейін 6 айға дейін алкоголь ішімдіктерін ішуге тыйым салынады. Екпеден бас тарту қатерлі дертке алып келетінін ұмытпаңыздар”-, дейді Жетісу облысы СЭБД басшысы Асхат Чарапиев.
Құтыруға қарсы негізгі профилактикалық іс — шараларға бірінші кезекте үй жануарларын құтыруға қарсы міндетті жыл сайынғы профилактикалық вакцинациялау жатады, сондай-ақ оларды ұстау ережелерін сақтау (тіркеу, тұмсықтарды қолдану, байлау және т.б.) қажет. Сонымен бірге иесіз иттер мен мысықтарды аулау және оларды жою жұмыстары жүргізіледі.
