Берік Уәли Абай облысын әкімі болып тағайындалғанына 9 айға жуық уақыт өтсе де, әлі күнге дейін сұхбат бермеген еді. Бұл оның БАҚ үшін жабық екенін білдірмейді. Керісінше, белгілі бір шаруаның нәтижесі көрінбей тұрып, жеке PR үшін сұхбат бергісі келмейтін принцип ұстанатынын аңғартады. Бұл туралы «Anyq Abai» телеграм арнасы жазды, деп хабарлайды Todayinfo.
11 қараша күні Президент Әкімшілігінің бекіткен кестесіне сәйкес, Орталық коммуникациялар қызметінде Абай облысының әкімі Берік Уәли алғаш рет өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы туралы кең көлемді брифинг өткізді.
3 сағат 20 минут өткен баспасөз мәслихаты тікелей эфирде көрсетіліп, 50-ден астам республикалық және аймақтық БАҚ өкілдері қатысты. Сұрақ-жауаптың өзі тұп-тура 3 сағатқа созылды. Ешқандай шектеу қойылмаған бұл диалог өңір басшысының ашықтыққа бейім екенін көрсетті.
Облыс әкімінің брифингте айтқан «Қытайдан қорқудың қажеті жоқ» деген пікірін сан-саққа жүгіртіп жатқандар бар. Осыған байыппен сараптама жасап көрдік.
Біріншіден, Қытай – әлемдік экономикалық өсімнің 30% қамтамасыз етіп отырған басты драйвер.
Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Дүниежүзілік банк, OECD зерттеулері:
• Соңғы 20 жылда әлемдік ЖІӨ өсімінің 28–33% Қытай экономикасының үлесінде.
• Әлемдегі төмен және орта табысты елдердің 72% инфрақұрылымын Қытай инвестициясы арқылы жаңартты (ДБ дерегі).
• Жер шарындағы 83 елде Қытай капиталы негізгі инвесторлардың алғашқы үштігіне кіреді.
Демек, әлемнің дамыған/дамушы елдері Қытай инвестициясын қауіп емес, экономикалық мүмкіндік ретінде қарастырып отыр.
Екіншіден, дамыған елдердің өзі Қытай капиталын тартуға мүдделі. АҚШ, ЕО, Жапония инвестиция тартады, біз неге қорқуымыз керек?
АҚШ
• Нью-Йорк, Калифорния, Техас штаттарында Қытай капиталы энергетика, автомобиль, биомедицина, жасанды интеллект секторларында 75 млрд доллардан астам инвестиция ұстап отыр.
Еуропа Одағы (ЕО)
• Германия, Франция, Нидерланды, Италия – Қытайдың авиация, логистика, машина жасау инвестициясының негізгі бағыттары.
• Қытай Volkswagen, Mercedes, Renault зауыттарымен бірлескен жобаларды іске асырады.
Жапония мен Оңтүстік Корея
• Салқын қатынасқа қарамастан, технология саласында Қытаймен жыл сайын 60 млрд долларлық жобалар іске асады.
Егер дамыған мемлекеттер өзі геосаяси бәсекелес елден инвестиция тартып отырса, Қазақстанға қорқуға еш негіз жоқ.
Үшіншіден, Қытай инвестициясы – нақты экономикалық пайда.
Экономикалық зерттеулер бұған қатысты не дейді?
Harvard Kennedy School (2023) және London School of Economics (2022) зерттеулері:
• Қытай инвестиция келген аймақтарда инфрақұрылым, өндіріс, экспорт көлемі жақсарады.
• Қытай компаниялары көбіне жергілікті кадрларды 60–80% деңгейінде жұмыспен қамтиды.
• «Қарызға батырады» деген пікір ғылыми дәлел таппаған (ДБ, Chatham House аналитикасы).
Төртіншіден, Қазақстанның Қытаймен шекарада орналасуы – стратегиялық артықшылық.
1) Логистика:
Қазақстан Еуропа-Қытай арасындағы транзиттің 70%-ын қамтамасыз етеді.
Теміржол арқылы Қытай-Еуропа жүктерінің 40%-ы біздің аумақтан өтеді.
Бақты-Аягөз бағыты жылына 25–28 млн тонна жүк өткізе алатын жаңа дәліз болады.
2) Экспорт нарығы:
Қытай – 1,4 млрд тұтынушысы бар алып нарық.
Қазақстанның отандық өнімі Қытайға экспортқа рұқсат алған (ет, балық, астық, күнбағыс майы, металл, химия).
3) Өңірлік синергия:
Абай, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстары – Қытаймен шекаралас ең тиімді экономикалық үшбұрыш. Өндіріс пен логистика кластерлері дәл осы аймақтарда ең жылдам дамиды.
4) Синофобия – экономикалық дамуға қарсы иррационалды құбылыс:
Ғылыми анықтама (Stanford University, 2021): Синофобия – рационалды есепке емес, эмоция мен стереотипке негізделген иррационалды қорқыныш.
Синофобия:
1. Инвестицияны тежейді.
2. Жұмыс орындарын азайтады.
3. Өңірдің бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
4. Қазақстанды әлемдік экономикалық трендтен шеттетеді.
Осыдан кейін дамуы кенжелеп қалған дотациялық Абай облысына неге инвестиция тартылмауы керек? Өзіңіз ойлана беріңіз…
