Көне тарихи келбетін сақтай отырып қазіргі заманның қажетінен қалыспаған зәулім ғимарат, сәнді үйлері көптеп бой көтерген Қашғарияда көретін орындар өте көп. Әлбетте, көшеден жергілікті жұртының қолтаңба бояуын байқау қиын емес. Қашқар Қытайдың құмды Така -Макан шөлімен ұштасатын батысында бұйығы күйінде қалған өлке болған еді.
Қашғария — Батысында Тянь-Шань, Памир, Кунь-лунь және Бэйшань сынды алып таулармен шектесетін өлке. Ауыл шаруашылығы жағқсы дамыған өлке Ұйғыр ұлтының отаны, орталығы саналады.
Ұлы Жібек жолының орталығы болған қайнаған саудагерлер де ғасыр қойнауына кеткелі өлке өзгешеленіп, тоқырауда жатқан. Қытай билігі соңғы он жылдықта Қашқар аймағын көркейтуге көп көңіл бөлді.
Оған соңғы жылдары салынған бес жұлжызды мейманханалар, қытай мен батыс медицинасын ұштастырған ауруханалар, қариялар мен балаларға қамқорлық көрсететін әлеуметтік орталықтары, өндріс технологиясымен ерекшеленетін зауыттарын айтуға болады. Todayinfo тілшісі Жунго билігінің өз жұртына жасап жатқан мүмкіндіктерін көріп қайтты.
Қытай көп жасайтын қарияларымен қашанда ерекше. Ұзақ өмір сүретін тұрғындарының тұрмыстық жағдайын да, адамға ауру тудыратын басты мәселе, ой-сана психологиясының бұзылмауына да әу бастан назар аударып қойған.
Доңху ауданында әлеуметтік орталық жұмыс істейді, түгел мемлекеттің меншігінде. Мұнда күндіз іші пысқан немесе қараусыз қалған қариялар мен балалар келеді. Ұл-қызы жұмысқа немесе сапарға шыққанда үйдегі үлкендеріне алаңдамас үшін ересектерді осындағы мамандарға ескертсе болды, қызметкерлер қарияларды өздері үйден келіп алып кетеді.
Орталық тек қарияларға ғана емес, ата-аналары жұмысқа кеткен балаларға да қамқор. Спорттың ондаған түрімен айналысу, би билеу, кітап оқу, денсаулығын тексертіп, ем алу, сананы сергітіп, тыныштыққа кенелу сынды сан түрлі кабинеттер бар. Барлығы — тегін. Тек қондырмайды, күндіз ғана орталықта тегін уақыт өткізуге болады.
Тек үш уақыт беретін тамақ қана ақылы, онда да зейнеркерлер жас ерекшелігіне қарай 7-11 юань (650-770 теңге аралығында ақы төлейді. Ал жасы тоқсанға (әрбір төртінші адам тоқсанда) жеткендерге ас толықтай тегін.
Орталықта Қытай иероглифтерін үйренуге болады. Әрбір бунынды сөздері мәнге, мағына ие иероглифтерді салу арқылы адам шыдамдылыққа үйренеді. Оңаша ойға шомып, жазу-сызу өнерін меңгереді.
Қаланың тағы бір жетістігі — Қашқар кәсібиленген көпсалалы және Қытай медициналық емханасы. Мемлекеттің қолдауымен салынған емхана өңірдегі ең үздік емдеу орталығы саналады. Қытайдың ішкі өлкесінен кәсіби дәрігерлер келіп, жергілікті мамандармен бірге халыққа қызмет көрсетеді. Инсульт алған, аяқ-қолын сындырған, өзгеде емделуге келген науқасарды оңалтудан бастап, қытайдың түрлі шөп дәрілерімен және ине қою әдістері арқылы адам жанын сауықтырады.
Туристер көп келетін, мемлекеттің қорғауындағы тағы бір тарихи орын — VI ғасырлық Айтигар мешіті. Оны қытай халқы Ид Ках (Ит «мереке» дегенді білдіреді, парсы тілінде: айт-мейрам, гах -орын, қытайша). Айт мерекесі осы мешіттің алдындағы алаңда тойланады. Қазақтың ұлы ғалымы Шоқан Уәлихановтың да табаны тиген мешіт.
Имам Мұхамменд Жұманың сөзінше, мешіт іргетасы 1442 жылы қаланған. 580 жылдық тарихы бар киелі орын Қытайдағы маңызды мәдени орындардың бірі саналады.
Айтуынша, тарихта дінді терең талдаған талай ғұламалар мен сан саланы меңгерген ғалымдар осы Айтигар мешітінен дәріс алған.
«1942 жылы мәдениет орталығы болып құрылды. 2001 жылдан бері мемлекеттің қамқорлығында. Аумағы 16 670 шаршы метр, 1,6 гектар жерді алып жатыр. Мешітте 140 дана тірек бар. Әрбір тіректің өрнегі бір біріне ұқсамайды.. Зал 400 шаршы метр, оған 400 адам қатар тұрып намаз оқиды, ал жұма күні аулаға он мың адам сыйып кетеді», — деді мешіт имамы.
Сұрапыл даму үстіндегі Қытай елі батыстағы бұқарасына ауқымды жоспар құрған. Дүр көтеріле, даму үстіндегі көне Қақшар қаласы мен оның айналасы күллі Жунго ғана емес, Шығыс Азия аймағындағы шетелдіктердің толассыз ағынына айналып келеді.
Фото авторы Олег Белов
