Қазақстанда желтоқсан айында автокөлік нарығында айтарлықтай өзгерістер күтілуде. Сарапшылар жаңа шектеулер мен экономикалық жағдайдың көлік тапшылығын туғызуы мүмкін екенін ескертіп, көлік сатып алуды кейінге қалдырмауға кеңес береді.
Нарықтағы «идеалды дауыл»: себептері мен салдары
Автодилер Ерлан Тоғайбайдың айтуынша, Қазақстанның автокөлік нарығы бірден бірнеше фактордың әсерінен өзгеріске ұшырауда. Бұл жағдай сарапшылар арасында «идеалды дауыл» деп аталды.
Негізгі себептері:
- Девальвацияның ықпалы:
- Доллардың теңгеге шаққандағы бағамы қазірдің өзінде 525 теңгеге жетіп, көлік құнына айтарлықтай әсер етті.
- Валюта айырмашылығының әсерінен көлік бағасы бірнеше миллион теңгеге қымбаттауда.
- Утиль алымының өсуі:
- 2025 жылдан бастап, утиль алым көлемі артады. Мысалы, қозғалтқыш көлемі 2-3 литрлік жеңіл көліктер үшін утиль алым 923 мың теңгеден 983 мың теңгеге дейін көтеріледі.
- Үлкен қозғалтқышы бар көліктер үшін бұл көрсеткіш 2 миллион теңгеден асады.
- Көлік импортына жаңа шектеулер:
- 2024 жылдың 1 желтоқсанынан бастап зауыттан шыққанына 3 жыл толмаған жаңа автокөліктерді елге тек ресми дистрибьюторлар әкеле алады.
- Жеке тұлғаларға шетелден жылына бір ғана көлікті жеке мақсатта әкелуге рұқсат етіледі.
Жаңа шектеулердің әсері
Мемлекеттік кірістер комитетінің мәліметінше, жаңа шектеулердің енгізілуі Еуразиялық экономикалық одақтың техникалық регламентіне сәйкестігін қамтамасыз ету үшін жасалып отыр. Бұл шаралар көлік әкелуге байланысты ережелерді күшейтуді көздейді.
Шектеулердің салдары:
- Жеке тұлғаларға жылына тек бір көлікті рәсімдеуге мүмкіндік беріледі.
- Екінші көлік «кәсіпкерлік қызмет» деп танылып, жоғары салықтар мен баж алымдары салынады.
- Шетелден әкелінетін көліктердің бағасы күрт өсіп, олардың қолжетімділігі төмендейді.
Сарапшылардың пікірі
Мұндай өзгерістер автокөлік бағасын шарықтатып, халықтың қолжетімді көлік алу мүмкіндігін шектейді. Әсіресе, утиль алымының өсуі мен импорт ережелерінің күшеюі бұқараға қолжетімді көліктерді «премиум сегментке» айналдыруы мүмкін.
Дегенмен, кей сарапшылар жаңа жүйеде халықтың бейімделу жолдарын табатынына сенімді. Мысалы, отбасылар көлікті әр туысының атына рәсімдеу арқылы шектеулерді айналып өте алады.
Үкіметтің ұстанымы
Үкімет жаңа талаптарды тек техникалық және кедендік реттеуді заңнамаға сәйкестендіру деп түсіндірді. Премьер-министрдің бірінші орынбасары Роман Склярдың айтуынша, қарапайым азаматтарға ештеңе өзгермейді, тек коммерциялық мақсатта әкелінетін көліктер қатаң бақылауға алынады.
Склярдың пікірі:
- Жеке пайдалануға арналған көліктер үшін арнайы куәлік рәсімдеу жеткілікті.
- Коммерциялық мақсатта әкелінетін көліктер үшін қосымша сертификаттар қажет болады.
Қазақстанның автокөлік нарығы желтоқсан айынан бастап айтарлықтай өзгеріске ұшырауы мүмкін. Сарапшылар көлік сатып алуды кейінге қалдырмауға кеңес береді, себебі жаңа талаптар мен экономикалық жағдай көлік тапшылығына және бағалардың күрт өсуіне алып келуі ықтимал.
