АПВ – тері мен шырышты қабаттарды зақымдайтын вирустардың тобы, 200-ден астам түрі бар, оның ішінде 14 типі онкологиялық ауруларды тудырады. АПВ өте жұқпалы, адамнан адамға оңай беріледі.
Таралуы инфекция түскен терімен, шырышты қабаттармен тікелей жанасу кезінде орын алады. Жолдары:
- тұрмыстық жанасу (қол алысу, сүйісу, терідегі зақымдар);
- жыныс жолы;
- босану кезінде (анадан балаға);
- өзін-өзі жұқтыру (қырыну, эпиляция кезінде дененің бір бөлігінен екінші жеріне ауысады).
Адамдардың шамамен 80% өмірінің белгілі бір кезеңінде АПВ жұқтырып алады.
ДДҰ мәліметі бойынша, 95%-дан астам жағдайда жатыр мойны обырын адам папилломавирусы (АПВ) тудырады.
Қазақстанда ЖМО-мен ауырған науқастардан зерттеуге алынған материалдардың 74%-ында 16,18 серотиптер анықталған.
Дәл осы серотиптер қолданыстағы АҚШ-та жасалған 4-валентті «Гардасил» вакцинасының құрамына кіреді.
«Бұл вакцина АҚШ, Австралия, Канада, Швейцария, Норвегияда енгізілгеннен кейін 5-10 жылдан кейін зерттеулер жүргізілген. Вакцина құрамындағы АПВ түрлерінің (6,11,16,18) таралу жиілігі егілгендер мен вакцинаны алмағандар арасында зерттелді: егілгендер арасында 80-90%-ға; егілмегендер арасында 40%-ға төмендеген. Айта кетерлігі, мұнда ұжымдық иммунитеттің арқасында егілмегендер арасында да инфицирлену төмендеген», — деп атап өтті Жетісу облысы СЭБД басшысы Асхат Чарапиев.
2013 жылы Қазақстанның 4 аймағында (Атырау, Павлодар облыстары, Алматы қ. және Астана қ.) 17 295 қыз жатыр мойны обырына қарсы вакцина алды, 2023 жылы сол кезде вакцинацияланған 1129 және егілмеген 871 әйел адам тексеріліп, АПВ вакцинасын алмағандар тобында инфекция 18,2%-ында анықталды, вакцинацияланған топ арасында — 0,12%. Бұл вакцинаның тиімділігін көрсетті. Осы дәлелдерден кейін елімізде АПВ-ға қарсы вакцинация енгізілді.
Ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес АПВ қарсы екпе 11 жасқа толған қыздарға жасалады. Сонымен қатар, Бас мемлекеттік санитариялық дәрігердің 2024 жылғы 17 қыркүйектегі №11 қаулысына сәйкес екпені 12 жастан 13 жас 11 ай 29 күнді қоса алғанға дейінгі жастағы қыздарға толықтыра вакцинация жүргізіледі.
Вакцинация 2 кезеңде ата-аналардың келісімімен жүргізіледі, 2-ші доза 6 айдан кейін салынады. Бұл вакцина мектептерде, емханаларда жасалады. Облыста медициналық ұйымдарда 200, мектептерде 230 егу пункті, 54 егу бригадасы ұйымдастырылды. Вакцина дәрігердің қарауынан кейін ғана енгізіледі. Дәрігер вакцинация үшін қарсы көрсетілімдердің бар-жоғын анықтайды. Қарсы көрсетілімдер өте сирек кездеседі. Салқын тию сияқты кішігірім инфекция вакцинацияға қарсы көрсетілім емес.
Келесі адамдарға вакцина салынбайды:
- вакцина компоненттеріне ауыр аллергиялық реакциялар бар адамдар;
- жүктілік кезіндегі әйелдер;
- орташа/ауыр, қызбасы бар/қызбасыз жіті ауруы бар науқас (2-4 аптадан кейін егіледі);
- жүйкенің жіті аурулары (менингит, энцефалит, менингоэнцефалит; толық сауыққан соң 1 айдан кейін егіледі);
- жіті гломерулонефрит (сауыққан соң 6 айдан кейін егіледі);
- стеройд, иммуносупрессивті ем қабылдаушылар;
- созылмалы аурулардың асқынуы, өршуі барлар;
- үдемелі/тұрақсыз неврологиялық бұзылысы, үдемелі энцефалопатия, бақыланбайтын құрысуы барлар (жағдай толық тұрақталғанға дейін).
«Бүгінде Жетісу облысында АПВ-ға қарсы екпемен 3880 қыз бала қамтылды, оның ішінде 11 жаста 1622, 12-13 жаста 2258 қыз вакцина алды. Вакцинадан кейін қолайсыз көріністер тіркелген жоқ. Осы жаста алған вакцинация ең тиімді. Уақытында алынған АПВ-на қарсы вакцина қыздарымызды жатыр мойны обырынан қорғайды», — дейді Жетісу облысының бас санитариялық дәрігері Асхат Сәкенұлы.
