Соңғы уақытта Ресеймен шекаралас жатқан Норвегия елі Қырғи-қабақ соғыс дәуірінде салынған әскери инфрақұрылымын жаңғыртып жатыр. Todayinfo ақпарат агенттігі BBC-дегі ақпараттарды негізге ала отырып, әскери базалардың жағдайына шолу жасап шықты.
Әсіресе, солтүстік Норвегиядағы Бардюфосс авиабазасы мен Олавсверн әскери-теңіз базасы секілді жер асты бункерлері қайтадан стратегиялық маңызға ие болды.
Жасырын әлем: Тау ішіндегі әскери кешендер
Туристер жиі баратын Норвегияның солтүстік аймақтарында көпшілік біле бермейтін құпия әлем бар. Бұл – таулардың ішінде орналасқан ұшақтар мен суасты қайықтарына арналған бункерлер. Қырғи-қабақ соғыс кезінде Норвегияда шамамен 3 000-ға жуық осындай жерасты нысандары болған. Олардың көбісі НАТО-ның да, Норвегия армиясының да әскери техникаларын жасырын ұстауға арналған.
Бардюфосс авиабазасы мен Олавсверн базасы – соғыс кезіндегі ең үлкен құпия құрылымдар. 275 метрлік габбро жынысымен қорғалған Олавсверн базасы 909 метрлік туннельмен жабдықталған. Құрылыс жұмыстары негізінен 1950-жылдардан бастап жүргізілген, ал жобаның жалпы құны $450 млн-ға жеткен.
Бункерлер жойғыш ұшақтарды дрондарда қорғайды
Соңғы жылдары Ресейдің Украинаға жасаған басқыншылық әрекеттері Еуропадағы қауіпсіздік жүйесіне үлкен соққы берді. Дәл осы фактор Норвегияның әскери стратегтерін ескі бункерлерді қайта іске қосуға итермеледі. Қымбат әскери техника – әсіресе $80–110 млн тұратын F-35 жойғыш ұшақтары – жер үстінде дрон шабуылдарына оңай ұшырауы мүмкін. Ал жер асты бункерлері оларды мұндай шабуылдардан сенімді қорғай алады.
Олавсверн базасының маңызы зор: ол Норвегия теңізінен Баренц теңізіне өтетін «Аю қақпасы» деп аталатын стратегиялық өткелде орналасқан. Бұл аймақ Ресейдің солтүстік флоты үшін маңызды бағыт. Сондықтан Норвегия бұл жерде әскери қатысуды күшейтуді жөн көріп отыр.
Ресейдің белсенділігіне жауап
Қазіргі Ресей Кеңес Одағынан өзгеше болғанымен, Норвегия үшін қауіп деңгейі ұқсас. 2006–2008 жылдары Ресей Арктика аймағында әскери жаттығуларды қайта бастаған соң, бұл үрдіс Норвегияның қорғаныс саясатында өзгеріс тудырды.
Саяси сарапшы Андреас Эстһагеннің айтуынша: «Путиннің Ресейі – Кеңес Одағы емес. Бірақ қауіпсіздік тұрғысынан қарасаңыз, Норвегия үшін бұл – ескі мәселелердің жаңа нұсқасы». Осыған байланысты, УилНор мемлекеттік компаниясы Олавсверн базасын қайта сатып алып, жөндеу жұмыстарын бастап кеткен. АҚШ әскери-теңіз күштері де бұл нысанды пайдалану мүмкіндігін қарастырып отыр.
Ғаламдық үрдіс: Тек Норвегия емес
Норвегия жалғыз емес. Ресей Арктикада Қырғи-қабақ соғыс кезіндегі 50-ге жуық ескі базасын қайта іске қосқан. Швеция теңіз флоты да өздерінің Мускё аралындағы жерасты базасына оралды. Ал Қытай мен Иран сияқты елдер жаңа жерасты әскери кешендерін салып жатыр.
Суасты қайықтары мен ұшақтарды туннельдерде сақтау – заманауи соғыс жағдайында маңызды артықшылық береді. Әсіресе, спутниктік бақылау мен дрон шабуылдары дәуірінде, жерасты инфрақұрылымы әскери техниканы сақтаудың сенімді әдісі ретінде қайта бағаланып отыр.
Жерасты кешендері: Психология мен қауіпсіздік
Сарапшылардың пікірінше, ядролық соғыс пен Қырғи-қабақ дәуірі кезінде қалыптасқан «бункер психологиясы» бүгінгі күнде де өзекті. Адамдар күтпеген шабуылдан қорғану үшін жер астына кетуді табиғи шешім деп қабылдайды.
Алайда мұндай инфрақұрылымдарды қайта іске қосу – өте қымбат және күрделі процесс. Тозған жүйелерді жаңарту, жаңа жабдық орнату, байланыс жүйесін қайта тарту – орасан зор шығынды қажет етеді. Сонымен қатар, қауіпсіздік мәселелері де өзекті: бұрын жабылған объектілер шетелдік барлаудың назарына түсуі мүмкін.
Норвегияның Қырғи-қабақ соғысы дәуіріндегі бункерлерін қайта жаңғыртуы – Ресей тарапынан туындап отырған қауіптерге берілген стратегиялық жауап. Бұл қадам Еуропадағы қауіпсіздік архитектурасының қайта қаралып жатқанын көрсетеді. Жер асты әскери инфрақұрылымы бүгінгі геосаяси жағдайда қайтадан маңызды рөлге ие болуда.
