Биыл Қазақстанда жұмысшы мамандықтар жылы деп жарияланғаны белгілі.
Бүгін Todayinfo порталы жасанды интеллект ауыстыру ықтималдығы жоғары 20 мамандықты тізіп көрдік.
Бұл ақпаратты бізге OpenAI компаниясының ChatGPT-ы дайындап берді. Ақпараттар Терең зерттеу (Deep Research) батырмасы негізінде дайындалды. Сондықтан кейбір деректерге сын көзбен қарауға да болады.
Қазіргі заманғы AI модельдерінің (мысалы, шартты түрде “OpenAI O1 Pro”) әртүрлі мамандықтарды алмастыру мүмкіндігі жөніндегі соңғы зерттеулер негізінде 20 қызмет түрі бойынша талдау төмендегі кестеде келтірілген. Кестеде әр мамандықтың неге толық автоматтандыруға келе бермейтіні және неге AI арқылы алмастырылуы ықтимал екендігі қысқаша сипатталып, болжамды алмастыру ықтималдығы пайызбен берілген (сенімді дереккөздерге сілтемемен):
| Дәреже | Лауазымы (қызмет атауы) | Неліктен адамды алмастыруға болмайды (қысқаша себептері) | Неліктен ауыстырылады (AI көмегімен ауыстыру мүмкіндігінің себептері) | Ықтималдық (%) (AI осы жұмысты алмастыру мүмкіндігі) |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Телемаркетинг маманы (телемаркетер) | Кейбір клиенттер роботтық дауысқа сенбеуі мүмкін, ерекше сұрақтар туындаса адам ұтымдырақ жауап бере алады. | AI скрипт бойынша жүздеген қоңырауды шаршамай шала алады, стандартты сатылым мәтіндерін автоматты қайталайды
. Нәтижесінде бұл қызметті толық цифрлы агенттермен алмастыруға техникалық мүмкіндік өте жоғары. |
99% |
| 2 | Салық декларациясын дайындаушы маман | Салық заңнамасындағы күрделі өзгерістерді түсіндіруде және клиенттің жеке жағдайына бейімдеуде адам бақылауы қажет; сондай-ақ қателік кеткен жағдайда жауапкершілік алу үшін де адам керек. | AI цифрлық формаларды жылдам толтырып, есептеулерде қате жібермейді. Жоғары дәлдікпен жұмыс істейтін салық бағдарламалары пайда болуда, зерттеулер бұл қызметтің AI арқылы алмастырылу ықтималдығын өте жоғары деп бағалайды (~98%)
. |
98% |
| 3 | Деректерді енгізу операторы | AI оқыған деректе қате не түсініксіздік болса, оны түзету үшін және ерекше жағдайларды шешу үшін адам бақылауы қажет. | Қайталанатын сандық деректерді кестеге/базаға енгізу сияқты рутинді тапсырмаларды AI жылдам әрі қатесіз орындай алады. Дүниежүзілік экономикалық форум дерегі бойынша, бұл санаттағы рөлдер алдағы жылдары 80%-дан астам қысқаруы мүмкін
. |
95% |
| 4 | Бухгалтер (есепші) | Қаржылық кеңес беру, күрделі жоспарлау, стратегия құру барысында адами түсінік пен кәсіби түйсіктің орны ерекше; сонымен қатар заңнамалық өзгерістерді ұғыну және жауапкершілікті көтеру үшін адам маман керек. | AI бухгалтерлік есеп-қисап жүргізіп, шоттар дайындау, салық есептілігін толтыру тәрізді құрылымдалған тапсырмаларды автоматтандыра алады. Зерттеулер көрсеткендей, бухгалтерлер мен аудиторлар жұмысының көп бөлігі автоматтандыруға келетін жоғары тәуекел тобында
. |
90% |
| 5 | Заңгер көмекшісі (параюрист) | Кейбір заңдық міндеттерде (клиентпен байланыс, іс жүргізу тактикасын жоспарлау) адам араласуы маңызды; этикалық шешімдер мен күрделі жағдайларда жауапкершілікті адам көтеруі қажет. | AI заң мәтіндерін талдап, сот прецеденттерін жылдам іздеп таба алады, типтік келісім-шарттар мен шағымдар жобасын дайындауды автоматтандырады. McKinsey бағалауы бойынша, параюрист жұмысының ~35%-ы қазіргі технологиямен автоматтандырылуы мүмкін
, ал жалпы алғанда бұл рөлдің автоматтандырылу ықтималдығы ~94% деп бағаланған . |
94% |
| 6 | Әкімшілік көмекші (хатшы) | Басшының жеке тапсырыстарын түсіну, кеңсеге келген қонақтарды қарсы алу, күтпеген өзгерістерге икемделу сияқты адамға тән икемділік пен эмоционалдық интеллектті талап ететін жағдайлар бар. | Күнтізбе жүргізу, кездесулерді жоспарлау, электронды хаттарды сұрыптау секілді қайталанатын әкімшілік жұмыстарды AI жүйелері атқара алады. Мысалы, ДЭФ болжамы бойынша әкімшілік хатшылар саны алдағы бірнеше жылда ~39% қысқаруы мүмкін
, яғни бұл рөлге сұраныс қатты төмендейді. |
90% |
| 7 | Корректор (мәтін тексеруші) | AI кейде мәтіндегі мағыналық нәзік қателер мен стильдік сәйкессіздіктерді толық аңғармауы мүмкін; әсіресе әдеби немесе маңызды құжаттарда финалдық сапа бақылауы үшін адам факторы керек. | Емле қателерін түзету, тыныс белгілерін қою, қарапайым редактура сияқты жұмыстарды заманауи грамматикалық тексеру құралдары мен AI моделдері өте жоғары дәлдікпен атқара алады
. GPT сияқты модельдер күрделі мәтіндердегі қателерді де тауып, түзетуді үйренуде. |
88% |
| 8 | Клиенттерге қолдау көрсету маманы | Қиын немесе ашулы клиенттермен жұмыс істеуде, эмоциялық қолдау көрсетуде және күрделі мәселелерді шешуде адам қызметкерінің рөлі маңызды – тұтынушы кейде жанды жанашырлықты қалайды. | AI-чатботтар клиенттердің жиі қоятын сұрақтарына тәулік бойы кідіріссіз жауап беріп, қарапайым мәселелерді шеше алады. 2023 жылы кей компаниялар мыңдаған клиенттік қолдау жұмыс орнын AI-платформалармен алмастырғаны тіркелді
, яғни бұл салада AI кеңінен қолданыла бастады. |
85% |
| 9 | Туристік агент | Күрделі немесе толық дербестендірілген саяхат жоспарларын жасау кезінде кейбір клиенттер адам маманның тәжірибесіне, жергілікті біліміне сенеді; тосын өзгерістер кезінде адам агенттің қолдауына жүгінеді. | Онлайн брондау жүйелері мен виртуалды кеңесшілер клиентке тура өзіне билет алу, қонақүйді таңдау, тур пакеттерді салыстыру мүмкіндігін беріп отыр. Соның салдарынан туристік агенттер саны жаһанда айтарлықтай азайды (мыс., АҚШ-та бұл саладағы жұмыс орны 38%-ға қысқарады деп болжанған
). |
85% |
| 10 | Қаржы талдаушысы | Инвестициялық шешімдерді қабылдауда түйсігі мен нарықтың ағымдағы ахуалын түсіну үшін адам сарапшысының тәжірибесі қажет; сондай-ақ бизнес стратегияны бағалап, күтпеген факторларды ескеру адамға оңайрақ. | AI үлкен көлемдегі қаржылық деректерді жылдам талдап, есептер мен болжамдарды секундына жасай алады. Жасанды интеллектке еңбек нарығында ең қатты ұшырайтын мамандықтардың қатарында қаржы талдаушылары бары анықталды
, яғни бұл жұмыстардың едәуір бөлігі автоматтандырылуы мүмкін. |
85% |
| 11 | Аудармашы (жазбаша/ауызша) | Көркем әдебиеттің, ресми немесе аудармадағы күрделі мәтіндердің мәдени-аудиториялық нюанстарын дәл жеткізуде адам аудармашының шығармашылық қабілеті қажет; кей терминдердің контекстуалдық мағынасын тек адам дөп басады. | Нейрожелілік аударма жүйелері (Google Translate, DeepL т.б.) қарапайым мәтіндерді жылдам және көбіне қатесіз аударады. GPT-4 секілді модельдер тіпті күрделі мәтіндерді бірнеше тілге сапалы тәржімалай алады. 2023 жылғы зерттеуде аудармашылар – AI әсеріне ең қатты ұшырайтын мамандықтардың бірі екендігі айтылды
. |
80% |
| 12 | Мазмұн жазушысы (копирайтер) | Бренд стиліне сай тың шығармашылық идеялар ойлап табуда, аудиторияның эмоциясына әсер ететін бірегей мәтін жазуда әзірге адам шығармашылығы басым; сондай-ақ өнім немесе қызмет туралы түпнұсқа ой қалыптастыруда адам тәжірибесі керек. | GPT-3/4 тәрізді модельдер жарнамалық мәтін, жаңалық немесе блог мақалаларын құрастыра алады, тіл стилін әртүрлі өзгерте отырып жазады. Сарапшылардың пайымдауынша, AI дамуы жалғаса берсе, алдағы уақытта копирайтер мамандығын толық алмастыруы да мүмкін
. |
80% |
| 13 | Қоғаммен байланыс маманы (PR) | Қоғамдық имиджді басқаруда, дағдарыс жағдайындағы коммуникацияда, БАҚ өкілдерімен жеке қарым-қатынас орнатуда адами фактор маңызды; беделді сақтау үшін стратегияны адам маман үйлестіргені жөн. | AI баспасөз хабарламаларын, ресми мәлімдемелерді өздігінен жаза алады және әлеуметтік желідегі қоғам пікірін талдап, мониторинг жүргізеді. OpenAI зерттеуі бойынша, PR саласындағы мамандар – генеративті AI ығыстыра бастаған ең жоғары тәуекелді топтардың бірі
. |
80% |
| 14 | Әлеуметтік желі менеджері | Аудитория талғамының үнемі өзгеруін сезіну, трендтерді креативті пайдалану, брендтің өзіндік үнін сақтау сияқты стратегиялық-шығармашылық міндеттерде адам қабілеті қажет. | Жазбаларды уақытылы жоспарлау, хэштегтер іріктеу, қарапайым посттарды генерациялау тәрізді күнделікті тапсырмаларды арнайы AI құралдары автоматтандырады. Компаниялардың 97%-ы AI әлеуметтік медиа деректерін талдауды тиімдірек етеді деп санайды
, бұл осы қызметке деген көзқарастың өзгергенін көрсетеді. |
75% |
| 15 | Қызметкерлерді іріктеу менеджері (HR-рекрутер) | Үміткердің мінез-құлқын сезіну, сұхбат барысында жеке қасиеттерін бағалау, компания мәдениетіне сай келуін түйсіну секілді адамға тән бағалауларды жасау үшін HR саласында адам рөлі маңызды болып қала береді. | Резюмелерді сүзгіден өткізу, үміткерлерді бастапқы сараптау, сұхбат уақытын белгілеу және кей әкімшілік HR үрдістерін қазірдің өзінде AI арқылы автоматтандыруға болады. Мәселен, IBM компаниясы бэк-офис (адам ресурстары сияқты) жұмысының ~30%-ын келесі 5 жылда AI-ға тапсыруды жоспарлап отыр
. |
70% |
| 16 | Репетитор (жеке оқытушы) | Оқушыға мотивация беру, оның жеке психологиялық ерекшелігін ескеріп үйрету, тәрбие тұрғысынан бағыттау мен эмоциялық қолдау көрсету – тек адам ұстаз толық жүзеге асыра алатын қабілеттер. | AI білім беру ассистенттері тәулік бойы қолжетімді жеке репетитор бола алады: оқу материалдарын деңгейіне бейімдеп түсіндіреді, сұрақтарға шексіз жауап береді. Мысалы, Khan Academy ұйымы GPT-4 негізінде оқушыларға арналған виртуалды ұстаз – Khanmigo жүйесін іске қосты
. |
60% |
| 17 | Журналист (тілші) | Терең зерттеу жүргізу, дереккөздерді тексеру, эксклюзивті сұхбат алу, этикалық шешімдер қабылдау сияқты жұмыстың қырларында адам журналистің орны бөлек; қоғамға әсер ететін маңызы зор ақпаратты таратуда редакциялық жауапкершілік тек адамда. | AI жаңалық мәтіндерін белгілі бір шаблонмен өзі жаза алады: мысалы, қаржы есептері, спорт нәтижелері, ауа райы болжамы туралы қысқаша жаңалықтарды кейбір БАҚ автоматты генерациялап келеді. Зерттеулер көрсеткендей, жалпы алғанда мақалалар мен жаңалықтар жазу – генеративті AI ең көп әсер еткен салалардың бірі
. |
60% |
| 18 | Графикалық дизайнер | Көркем ойлау, түпнұсқа шығармашылық және тапсырыс берушінің бұлыңғыр идеяларын визуалды концепцияға айналдыруда адам дизайнердің интуициясы мен тәжірибесі қажет; дизайн үрдісінде клиентпен қарым-қатынас орнатып, оның қалауын нақ түсіну де маңызды. | Генеративті нейрожелілер (Midjourney, DALL-E т.б.) мәтіндік сипаттама бойынша бірегей иллюстрациялар мен дизайн үлгілерін секунд ішінде жасап шығара алады. 2024 жылға қарай дизайн жұмыстарының өнімділігін арттыру үшін AI құралдарын кең қолдану тренді байқалуда
, яғни кейбір қарапайым графикалық тапсырмаларда дизайнерді AI алмастыра бастады. |
60% |
| 19 | Радиолог-дәрігер (рентгенолог) | Толық клиникалық диагноз қоюда, сирек немесе күрделі жағдайларды бағалауда адам дәрігердің медициналық түйсігі мен тәжірибесі қажет; сондай-ақ емдеу тактикасын анықтау жауапкершілігі адам маманға жүктеледі. | Жасанды интеллект рентген, КТ, МРТ суреттерін тану бойынша керемет нәтижелер көрсетуде – кей зерттеулерде скринингтік тексерулерде AI радиологтардың жұмыс жүктемесін 40–90%-ға жеңілдетуге қабілетті деп хабарланған
. Яғни, стандартты кескіндерді қарау және бастапқы сипаттама жасау ісін AI атқарып, радиолог тек түпкілікті шешім қабылдауға қатысуы мүмкін. |
50% |
| 20 | Бағдарламашы (software developer) | Күрделі жүйе архитектурасын ойлап табу, тапсырыс берушінің бизнестік қажеттіліктерін түсініп, соған сай шығармашылық жолмен шешім әзірлеу – адам инженердің міндеті; сонымен бірге AI жазған кодты тексеру, қателерді жөндеу де әзірге адамға жүктеледі. | Қарапайым кодтау жұмыстары айтарлықтай автоматтандырылуда: мысалы, GitHub Copilot сияқты AI-құралдар бағдарламашының код жазуындағы жүктемесінің жартысына жуығын өз мойнына алады (кей дерекке сәйкес AI көмекшілер кодтың ~46%-ын генерациялайды
). Демек, стандартты программалау тапсырмаларын AI орындағандықтан, бір бағдарламашы бұрынғыдан әлдеқайда өнімді болып, қажетті әзірлеушілер саны қысқаруы мүмкін. |
50% |
Ескерту: Жоғарыдағы пайыздық ықтималдықтар түрлі зерттеулер мен болжамдарды синтездей отырып алынған және уақыт өте өзгеруі мүмкін. Дегенмен тренд көрсеткендей, рутинді, құрылымдалған әрі цифрлы ортада орындалатын жұмыстар AI арқылы көбірек автоматтандырылуда. Ал шығармашылық, адами қарым-қатынас пен қадағалауды қажет ететін салаларда әзірге адам еңбегі басымдық сақтап отыр. (Дереккөздер: соңғы 1 жыл ішіндегі талдаулар мен зерттеулер нәтижелері)
