Вертолет жалдау шығыны – алты жылда миллиард теңге
Шығыс Қазақстан облысы әкімдігі соңғы алты жылда өзінің қарамағындағы мекемеден жыл сайын вертолет жалдап, мемлекеттік бюджеттен 1 миллиард теңгеден астам қаржы жұмсаған, деп хабарлайды Todayinfo ақпарат агенттігі.
Құжаттық мәліметтерге сүйенсек, бұл әуе көліктері негізінен төтенше жағдайларға, медициналық эвакуацияға арналды делінгенімен, кейбір жағдайларда олар қалааралық сапарларға және жүк тасымалына да пайдаланылған.
Әкімдік неге вертолет жалдайды?
Ресми мәліметтер бойынша, 2025 жылы ШҚО әкімдігі екі вертолетті жалдауға 137 миллион теңгеден астам қаржы бөлген. Бірінші санатты тікұшақ – 22 адамға дейін тасымалдай алатын әуе көлігі. Онымен көкке көтерілуге 119 миллион теңге бөлген.
Екінші санатты, шағын вертолеттің жалдау құны – 17,5 миллион теңге. Құжаттарда бұл техникалар төтенше жағдайлар кезінде және құқық қорғау органдарының іздестіру шараларына қажет делінген.
Өзінен-өзі жалдайтын мемлекеттік орган
Алайда, мемлекеттік сатып алу жүйесін зерттей келе, бұл вертолеттер «Авиациялық бөлімше» деп аталатын құрылым арқылы жалданатыны анықталды. Ол – облыс әкімдігіне тікелей бағынышты мекеме. Яғни әкімдік әуе көліктерін өз мекемесінен «жалға алып», мемлекеттік бюджеттен өзіне-өзі ақша аударып отыр.
Мұндай «ішкі айналымдағы» сатып алулар үнемі бір көзден жүзеге асады. Яғни, тендерлік конкурстар бірнеше рет өтпей, ақырында бір көзден сатып алу әдісі арқылы сол жалғыз мекеме жеңімпаз деп танылады.
Жыл сайынғы шығын көлемі
2020 жылдан бері қарайғы құжаттар әкімдіктің жыл сайын осындай жолмен вертолет жалдап келе жатқанын көрсетеді:
-
2020 ж. – 129,5 млн теңге
-
2021 ж. – 236,4 млн теңге
-
2022 ж. – 181,6 млн теңге
-
2023 ж. – 142,4 млн теңге
-
2024 ж. – 209,7 млн теңге
-
2025 ж. – 137,3 млн теңге (жоспарланған)
Осылайша, алты жыл ішінде жалға алынған вертолеттерге кеткен шығын 1,037 миллиард теңгеге жеткен.
Вертолет тек ТЖ үшін бе?
Бұрынғы әкім Даниал Ахметов пен қазіргі әкім Ермек Көшербаев бұл техниканың тек төтенше жағдайлар кезінде, атап айтқанда орман өрттері, медициналық көмек және жоғалған адамдарды іздеу үшін пайдаланылатынын айтқан. Алайда, 2021 жылғы құжаттарда вертолеттердің қалааралық сапарларға, тіпті биотуалет, жиһаз және азық-түлік тасымалдауға қолданылғаны да анық көрінеді.
Мысалы, 2021 жылғы шілде айында бір рейсте Усть-Каменогорск – Катонқарағай бағыты бойынша алты тонна жүк: генераторлар, биотуалеттер, су, тоңазытқыш пен орындықтар тасымалданған.
Қосарланған шығындар мен қайталанатын қызметтер
Айта кетерлік жайт, орман шаруашылығы, полиция және төтенше жағдайлар министрлігі де өз алдына вертолет қызметтеріне жеке қаржы бөліп, сол баяғы «Авиациялық бөлімшеден» әуе көліктерін жалдайды. Бұл – мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен бір қызметке бірнеше рет қаржы бөлу фактісін көрсетеді.
Жүйелі реформа қажет
Мамандардың айтуынша, егер өңірде шын мәнінде авиациялық қызметтерге сұраныс жоғары болса, бәсекелестік нарық қалыптастыру қажет. Жеке әуе компаниялардың пайда болуы бір көзге тәуелділікті азайтып, қаржының тиімді жұмсалуына ықпал етер еді.
Сонымен қатар, төтенше жағдайларға жауапты мемлекеттік органдардың өздері әуе көліктерін жалға алып жатқан жағдайда, облыс әкімдігінің мұндай шығындарға баруының қажеті қанша деген сұрақ туындайды.
PS
ШҚО әкімдігінің вертолеттерді жалға алу тәжірибесі мемлекеттік қаржының қаншалықты тиімді жұмсалып жатқанын қайта саралауды қажет етеді. Ашықтықты арттырып, қайталанатын шығындарды болдырмау – алдағы реформалардың негізгі бағыты болуы тиіс.
